Coevorden

Van Wikipedia

Gemeente Coevorden

Provincie

Drenthe

Hoofdplaats

Coevorden

Oppervlakte
- Land
- Water

299,68 km²
296,68 km²
3 km²

Inwoners
Bevolkingsdichtheid

36.043 (1 januari 2007)
121 inw./km²

Geografische ligging

52°39' NB 6°44' OL

Geografische ligging

{{{coordinaten}}}

Belangrijke verkeersaders

A37, N34, N381; spoorlijn Zwolle-Emmen

Station(s)

{{{station}}}

Netnummer

0524, 0528, 0591

Postcodes

7740-7759, 7840-7843, 7845-7857, 7860-7869, 7917, 7929

Officiële website

www.coevorden.nl

Politiek

Burgemeester (lijst)

Bert Bouwmeester (D66)

Bestuur

{{{bestuur}}}

Zetels
{{{partijen}}}

{{{zetels}}}

Coevorden ( uitspraak (info·uitleg)) (Nedersaksisch: Koevern) (ook wel: Ganzenstad) is een stad en gemeente in het zuid-zuidoosten van de provincie Drenthe in Nederland. De gemeente telt 36.043 inwoners (1 januari 2007, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 300 km² (waarvan 2,81 km² water).

[bewerk] Geschiedenis

[bewerk] Ontstaan

De oude vestingwerken van de stad Coevorden (1646). Later zou Menno van Coehoorn de stad van nieuwe vestingwerken voorzien.

Op 26 november 944 schonk keizer Otto I van het Heilige Roomse Rijk "het recht van foreest" (het jachtrecht) in de Pagus Thriente aan Bisschop Balderik van Utrecht. Hiermee kwam de regio onder bestuur van het Utrechtse bisdom.

De eerste vermelding van de plaatsnaam vind men in 1036, in de naam van Fredericus van Coevorden. De eerste schriftelijke vermelding (op een oorkonde) van Koevoorde (een plaats waar boeren hun koeien door een doorwaadbare plek in een rivier dreven) dateert van 1148.

In 1141 wordt door Bisschop Hartbert van Bierum diens broer Ludolf bekleedt met de erfelijke waardigheid van burggraaf (kastelein) van Coevorden. Daarmee heeft Hartbert een trouwe vazal, wellicht zelfs een stroman die het gebied bestuurt. Nadat Hartbert in 1150 overlijdt wordt de binding tussen het bisdom Utrecht en de Stadt en Heerlickheyt Coevorden snel minder sterk, de zonen en opvolgers van Ludolf, Rudolf en Volker gedragen zich als onafhankelijke heren. In 1182 leidt dit tot een belegering van de motte door bisschop Boudewijn II van Holland, waarbij de stad grotendeels wordt verwoest. Als nieuwe kasteelheer wordt door de bisschop graaf Otto van Bentheim aangesteld. De Heren van Coevorden (Rudolf en Volkert) en graaf Otto zullen elkaar de heerschappij nog vele jaren betwisten. Tussen 1186 en 1192 wordt opnieuw oorlog gevoerd, waarbij Rudolf in gijzeling wordt genomen. Volker weet intussen het kasteel te veroveren (met daarin het gezin van Otto), en daarmee staan de heren voldoende sterk om de macht op te eisen. Rudolf wordt erkend als burggraaf van Coevorden. Volker vestigt zich in Ansen.

Coevorden ligt strategisch op de route van Groningen naar Münster, wat de stad tot een welvarende vestingstad maakte. De in 1215 gewijde bisschop van Utrecht Otto II van Lippe besloot de aanspraken van het bisdom op het gebied te verstevigen, niet in de laatste plaats om zijn inkomsten uit het gebied veilig te stellen, danwel te vergroten. Otto stuit echter op grote tegenstand, omdat de boeren hun heer Rudolf II steunen. Een en ander wordt uitgevochten in de slag bij Ane, waarbij Otto het leven verliest en de Drentse boeren onder commando van Rudolf een klinkende overwinning behalen.

Na de dood van Otto van Lippe wordt Wilbrand van Oldenburg tot bisschop gewijd, en ook Wilbrand trekt ten strijde tegen de opstandige Drenten, waarbij hij de hulp van de Friezen inroept. Maar ook deze slag wordt door de Drenten gewonnen. In een latere slag, bij Peize, worden de Drenten uiteindelijk verslagen, en wordt burggraaf Rudolf onder valse voorwendselen naar het kasteel van Hardenberg gelokt. Hij wordt gevangen genomen, gemarteld en vermoord op 25 juli 1230.

Het is dus zelden koek en ei tussen de bisschoppen en de kasteleins en de vraag is of dit iets te maken had met de verhuizing in 1258 van het Sancta Maria de Campe- of Mariënklooster van Coevorden naar een dekzandrug op een plaats waar nu het centrum van Assen ligt.

In 1288 komt een kleinzoon van Rudolf weer aan de macht, en wordt het kastelijnschap van de van Coevordens hersteld. Reinoud van Coevorden is een zoon van Eufemia, de dochter van Rudolf II, en van Hendrik van Borculo. Reinoud wordt de stamvader van een reeks sterke heren van Coevorden, een dynastie die tot 1402 zal voortduren. Het machtsgebied zal zich uitbreiden tot Borculo, Diepenheim, Lage (Duitsland) en Selwerd. Ze verwerven het muntrecht en beheersen de rechtspraak in Drenthe.

Pas tegen het einde van de 14e eeuw maakte bisschop Frederik van Utrecht een einde aan de strubbelingen door het opheffen van de erfelijkheid van het kasteleinschap van Coevorden. Frederik maakt daarbij handig gebruik van de onrust onder de bewoners van het gebied, Reinoud heeft zich niet populair gemaakt met onrechtmatige belastingen en andere wandaden. In 1395 trekt Frederik ten strijde tegen de heer van Drenthe, maar anders dan bij de slag bij Ane kan Reinoud niet rekenen op de steun van de boeren. Frederik wordt door de notabelen van Coevorden erkend als landsheer, en zo komt Reinoud alleen te staan in de strijd. Op 4 april 1402 doet hij afstand van al zijn rechten, en de Van Coevordens trekken zich terug op hun bezittingen in Twente en de Achterhoek.

De stad kreeg in 1408 stadsrechten.

[bewerk] Gelre

Aan het begin van de 16e eeuw werden zowel de Kapel van Hulsvoort als de Nieuwe Kerk in Coevorden verwoest. De stad viel in 1518 in handen van Rudolf van Munster, echter in 1522 werd de stad heroverd door de Geldersen, onder bevel van Johan van Selbach. Selbach bestuurde daarna alle oostelijke gebieden, waaronder Overijssel en Drenthe tot aan de Groningse zeekust. Hij zou tot 1536 (het einde van Karel van Gelre's heerschappij) kastelein van Coevorden, en drost van Drenthe blijven.

Selbach zorgde voor versterking van de fortificaties, maar moest daarnaast zorgen voor voldoende belastinginning voor Gelre's hertog. Dat laatste viel hem niet mee, niet alleen omdat Drenthe geen rijke provincie was, maar zeker ook omdat de Drenten zich niet graag voegden naar Gelders gezag. In een brief uit 1536 beroept Selbach zich dan ook op overmacht, wegens de armoede van "uwer vorstelijke genade onderzaten des lands van Drente".

In datzelfde jaar 1536 werd Selbach gedwongen het kasteel en de vesting over te dragen aan Georg Schenck van Tautenburgh, Karel V's legeraanvoerder in de regio.

[bewerk] Spaans beleg en herbouw van de stad

Coevorden werd in de periode van 1581 tot 1592 belaagd door de Spanjaarden, wat begon met de Elfdaagse belegering in september 1581 onder leiding van George van Lalaing, de graaf van Rennenberg. Toen Maurits van Oranje in 1592 de Spanjaarden wist te verdrijven werd de stad grotendeels door de Spanjaarden afgebrand. Onder leiding van Francisco Verdugo trachtten de Spanjaarden de stad opnieuw in te nemen, maar dat kon door het leger van Prins Maurits worden voorkomen.

Coevorden moest dus geheel opnieuw opgebouwd worden. De nu nog bestaande historische gebouwen en vestingwerken, stratenstructuur en de stervormige stadsgracht dateren dan ook grotendeels uit het einde van de 16e en het begin van de 17e eeuw. De vestingwerken werden ontworpen door Menno van Coehoorn.

[bewerk] Münster

Op 30 juni 1672 werd Coevorden veroverd door de Bisschop van Münster, maar werd al weer snel daarna bevrijd door de Staatsen in opdracht van goeverneur Carl von Rabenhaupt. De Bisschop gaf het echter niet op, en onder leiding van Bommen Berend werd Coevorden in 1673 belegerd. Berend deed een poging Coevorden onder water te zetten door een dijk te bouwen in de Vecht bij Gramsbergen, de Coevordenaren werden echter door een zware storm, waardoor de dijk brak, net op tijd gered van de verdrinkingsdood.

[bewerk] Periode van verval

In de 18e eeuw kwam de bevolkingsgroei tot stilstand. Coevorden was in die periode een doorgangsplaats voor turfschippers, die hun lading vanuit de Duitse en Oost-Drentse gebieden naar het westen van Nederland vervoerden. Deze functie van de binnenhaven van Coevorden verviel toen het veen was afgegraven. Als relatief grote stad had Coevorden nog wel een belangrijke regiofunctie, die echter langzamerhand door Emmen werd overgenomen.

Historische feiten van deze periode zijn het ijzerkoekenoproer en de stichting van de Joodse Gemeente in Coevorden.

[bewerk] Franse overheersing

In 1795 werd Coevorden door de Fransen ingenomen, een periode die tot 1814 zou voortduren. Het Franse leger werd als bevrijdingsleger ontvangen, de patriotten hadden voldoende steun opgebouwd en de trouw aan Oranje was niet al te groot. De Coevorder magistraat had patriot Berend Slingenberg benoemd tot secretaris, dit voorkwam echter niet dat de magistraat werd afgezet. Slingenberg werd secretaris van het Comittée Revolutionair, en werd in 1811 Maire (burgemeester) benoemd.

De Fransen lieten na de troonsafstand van Napoleon de stad in 1814 in desolate staat achter, 43 huizen, 20 schuren en 2 molens werden in een brand verwoest, met een totale schade van 76.000 gulden.

[bewerk] Na de Tweede Wereldoorlog

Ook na de oorlog bleef Emmen de groei doormaken naar de belangrijkste stad in de regio, en diverse bedrijven en instellingen verhuisden van Coevorden naar Emmen. Pas in de jaren 80 en 90 kwam Coevorden weer wat beter op de kaart te staan, met de komst van diervoederbedrijf IAMS, en de aanleg van een NAVO depot. Dat depot is inmiddels in gebruik bij het Nederlandse leger.

Met het Europark, waarvan de bouw midden jaren 90 werd gestart, en dat voor een deel op Duits grondgebied wordt aangelegd, wil Coevorden de industrie en het bedrijfsleven in de regio een nieuwe impuls geven. Met dit park wil men een belangrijke schakel worden in het vervoer van goederen tussen west Nederland en het oosten en noorden van Europa.

In 1998 werd in het kader van de gemeentelijke herindeling die in Drenthe plaatsvond, het grondgebied van de gemeente uitgebreid met de voormalige gemeenten Dalen, Oosterhesselen, Sleen en Zweeloo.

[bewerk] Bezienswaardigheden

Stedelijk Museum Drenthe's Veste
Kasteel van Coevorden
Stichting Openluchtmuseum 'Ellert en Brammert' (Schoonoord)
Museum 'Jan Pol' (Dalen)
Schans De Katshaar is een militaire versterking van opgeworpen aarde even buiten Coevorden.

[bewerk] Markante punten in Coevorden

het kasteel van Coevorden

beeld van de drie podagristen

watertoren van Coevorden

Het arsenaal van Coevorden

[bewerk] Folklore

In Coevorden wordt in 2005 het traditionele Zuidenveld gehouden. Een van oorsprong agrarisch gebeuren, met veekeuringen en een concours hippique. Na de MKZ-crisis zijn de veekeuringen verboden en heeft het geheel een meer nostalgisch, maar wel agrarisch karakter gekregen. Gebleven is de allegorische optocht aan het begin, in dit geval op donderdag 21 juli 2005, waaraan praalwagens uit alle voormalige acht Zuidenveldgemeenten meedoen.

[bewerk] Bekende Coevordenaren

Relus ter Beek - Politicus
Thijs Berman - Europarlementarier
Mient-Jan Faber - Vredesactivist en secretaris van het IKV
Mark-Jan Fledderus - Voetballer
Albertino Essers - Darter
Joannes Benedictus van Heutsz - Gouverneur-Generaal van Nederlands-Indië van 1904 tot 1909
Johan Picardt - 17e eeuws historicus
Carl von Rabenhaupt - 17e eeuws edelman en militair
Berend Slingenberg - Coevorden's eerste burgemeester in de 19e eeuw
De 18e eeuwse ontdekkingsreiziger George Vancouver had zijn roots in Coevorden
Joël Voordewind - Politicus

[bewerk] Openbaar vervoer

Tramstation van de DSM te Coevorden in 1906

Coevorden ligt aan de spoorlijn Zwolle–Emmen. Er zijn stations in Coevorden en Dalen, waarbij het station Coevorden ook door sneltreinen wordt aangedaan. Deze door de NOLS gebouwde lijn is in 1905 gegeopend. In 1910 werd de spoorlijn tussen Coevorden en Laarwald, die ook door de NOLS is aangelegd, geopend. Deze lijn wordt sinds 1939 alleen gebruikt voor goederenvervoer door de Bentheimer Eisenbahn. Het stationsgebouw van Coevorden werd in 1976 vervangen door een modern gebouw.

In 1897 krijgt Coevorden haar eerste stoomtramverbinding wanneer de DSM haar station in deze plaats opent. In 1918 opent de EDS het tweede stoomtramstation in deze plaats. In 1936 wanneer de maatschappijen fuseren, wordt er een station gesloten. In 1947 wordt het vervoer per stoomtram opgeheven.

Buslijnen anno 2004 in de gemeente zijn:

lijn 26: Coevorden–Schoonebeek–Klazienaveen–Emmen
lijn 21: Emmen–Erm–Sleen–Noordsleen–Schoonoord–Assen
lijn 22: Zweeloo–Wezup–Westerbork–Beilen–Assen
lijn 27: Hoogeveen–Geesbrug–Zwinderen–Gees–Oosterhesselen–Meppen–Aalden–Zweeloo–Emmen
lijn 29: Coevorden–Slagharen–Dedemsvaart–Zwolle
lijn 33: Coevorden–Steenwijksmoer–Nieuwe Krim–Dalerpeel–Nieuwlande–Hoogeveen
lijn 223: Coevorden–Dalen–Wachtum-Oosterhesselen–Meppen–Aalden–Zweeloo (gering aantal ritten; alleen als vraagafhankelijk vervoer)

[bewerk] Geografie

De gemeente Coevorden telt 38 officiële kernen, waarvan de stad Coevorden verreweg de grootste is.

[bewerk] Stad, dorpen en gehuchten

Aantal inwoners per woonkern op 1 januari 2004:

Coevorden	14.450
Dalen	3470
Sleen	2240
Schoonoord	2100
Aalden	1850
Oosterhesselen	1800
Geesbrug	720
Steenwijksmoer	650
Gees	610
Dalerpeel	600
Noord-Sleen	460
Erm	420
Meppen	360
Zweeloo	340

Wachtum	280
Dalerveen	260
De Kiel	260
Zwinderen	240
't Haantje	230
Wezup	200
Benneveld	180
Holsloot	180
Stieltjeskanaal	180
Wezuperbrug	180
Nieuwe Krim	170
Achterste Erm	70
Diphoorn	60

Bron: CBS

Overige officiële kernen:

Ballast
De Haar
De Mars
Den Hool
Kibbelveen
Klooster

Nieuwlande (gedeeltelijk)
Padhuis
Pikveld
Vlieghuis
Weijerswold

[bewerk] Buurtschappen

Naast deze officiële kernen bevinden zich in de gemeente de volgende buurtschappen:
Bovensteenwijksmoer, De Bente, Eldijk, Grevenberg, Hoogehaar, Langerak, Schimmelarij, Valsteeg, Veenhuizen en Vossebelt.

[bewerk] Politiek

[bewerk] College van burgemeester en wethouders

Burgemeester: B.J. (Bert) Bouwmeester - D66
Wethouder: T. (Truus) Pot-Eland - PvdA
Wethouder: G. (Geert) Braam - PvdA
Wethouder: J. (Jetty) Remmelts-van Royen - VVD
Wethouder: P.H. (Peter) Snijders - VVD

[bewerk] Verkiezingsuitslagen

[bewerk] Gemeenteraadsverkiezingen van 2006

Partij	Zetels
PvdA	9
VVD	5
CDA	5
PAC	4
Gemeentebelangen	2
Totaal	25

[bewerk] Tweede Kamerverkiezingen 2003

Partij	Stemmen in %
PvdA	37,9
CDA	27,0
VVD	18,6
SP	4,3
LPF	3,8
GroenLinks	3,2
D66	2,9
ChristenUnie	1,2
SGP	0,2
Opkomst	83,6

[bewerk] Tweede Kamerverkiezingen 2006

Partij	Stemmen in %	Aantal stemmen
PvdA	30,1	6918
CDA	25,1	5763
VVD	17,0	3914
SP	14,7	3369
PVV	4,1	946
GroenLinks	3,0	687
ChristenUnie	2,9	670
PvdD	1,3	294
D66	1,0	240
EénNL	0,3	71
SGP	0,2	54
LVF	0,2	37
PVN	0,1	17
Nederland Transparant	0,0	7
LDP	0,0	4
Poortman	0,0	3
Opkomst	82,7	23011