Język kataloński

Z Wikipedii

Artykuł wymaga poszerzenia.
Zajrzyj na stronę dyskusji, by dowiedzieć się czego brakuje i – jeśli jesteś w stanie – uzupełnij braki.

català, valencià
Obszar	Hiszpania, Francja, Andora, Włochy
Liczba mówiących	ponad 7.5 mln
Klasyfikacja genetyczna	Języki indoeuropejskie *Języki italskie **Języki romańskie ***Język kataloński
Pismo	łaciński
Status oficjalny
Język urzędowy	Andora; Katalonia, Baleary i Walencja w Hiszpanii
Regulowany przez	Institut d'Estudis Catalans Acadèmia Valenciana de la Llengua
Kody języka
ISO 639-1	ca
ISO 639-2	cat
SIL	CAT
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Katalońska wersja językowa Wikipedii W Wikisłowniku: Słownik języka katalońskiego

Języki i dialekty Półwyspu Iberyjskiego

Język kataloński (català, wym. w MAF: [kə.tə'la]) to język romański z grupy zachodniej, mający status języka urzędowego w Andorze i hiszpańskich wspólnotach autonomicznych: Katalonia, Baleary i Walencja. Jest zrozumiały dla 12 milionów ludzi, z których większość zamieszkuje Hiszpanię. Osoby katalońskojęzyczne zamieszkują także departament Pyrénées-Orientales w południowej Francji i miasto Alguer (wł. Alghero) na Sardynii.

[edytuj] Klasyfikacja i zbliżone języki

Wg informacji Ethnologue, kataloński jest językiem wschodnioiberyjskim^[1]. Dzieli wiele cech z hiszpańskim, włoskim i francuskim. Jest również najbliższym krewnym dla języka oksytańskiego. Jak wszystkie języki romańskie – wywodzi się z łaciny.

[edytuj] Dystrybucja geograficzna

Zobacz więcej w osobnym artykule: Kraje Katalońskie.

Zasięg języka katalońskiego

Językiem katalońskim mówi się w następujących regionach:

• Katalonia – wspólnota autonomiczna w Hiszpanii
• Franja de Ponent – wschodnia część Aragonii. W północnej części tego regionu kataloński przenika się z aragońskim.
• Baleary – archipelag i wspólnota autonomiczna na Morzu Śródziemnym.
• Andora – państwo w Pirenejach.
• bliższa morzu część Walencji.
• Północna Katalonia – część francuskiego Roussillonu.
• miasto Alghero^[2] na Sardynii.
• el Carche – część Murcji

Wszystkie te rejony są nieformalnie nazywane Krajami Katalońskimi (Països Catalans). Nazwa ta wynika ze wspólnego dziedzictwa kulturowego i historii.

[edytuj] Oficjalny status

Język kataloński jest jedynym językiem urzędowym Andory, a także, obok hiszpańskiego, w Katalonii, Walencji i na Balearach. Mimo dość licznej grupy mówiących, nie ma podobnego statusu w Aragonii, chociaż jest chroniony przez aragońskie prawa od 1990.

[edytuj] Historia

Język kataloński wykształcił się w IX wieku z łaciny ludowej po obu stronach wschodniej części Pirenejów. Dzieli wiele cech zarówno z językami Półwyspu Iberyjskiego, jak i z językami galo-romańskimi. W najwcześniejszym etapie rozwoju nie był niczym więcej, jak dialektem języka okcytańskiego. Znaczące różnice pojawiły się podczas ekspansji języka w czasach rekonkwisty na południe: do Barcelony, Tarragony, Lleidy, Tortosy, Królestwa Walencji, na Baleary, Sycylię i Sardynię.

Kataloński na Baleary przynieśli najeźdźcy z Katalonii i Aragonii. W tym czasie muzułmańską część populacji wygnano i zastąpiono ją rodzinami atakujących. W Królestwie Walencji, muzułmanie pozostali natomiast w obszarach wiejskich i skatalonizowali się.

W trzech końcowych wiekach średniowiecza, kataloński był ważnym językiem basenu Morza Śródziemnego. Barcelona stała się najważniejszym portem i faktyczną stolicą Królestwa Aragonii, obejmującego Aragonię, Katalonię, Roussillon, Walencję, Baleary, Sycylię, Sardynię i Neapol. Pisarze tego okresu używali określenia kataloński na język, którego używali. Poeci natomiast, nawiązując do tradycji trubadurów, używali swego rodzaju języka sztucznego, pośredniego między katalońskim i okcytańskim.

W XV i XVI wieku, ośrodkiem władzy w Aragonii stała się Walencja. Wtedy też pierwszy raz pojawia się określenie język walencki.

W XIX w. nastąpiło odrodzenie narodowe Katalonii, co ożywiło zainteresowanie językiem katalońskim. Za dyktatury gen. Franco odrębność katalańska była prześladowana, język oficjalnie uważano za dialekt hiszpańskiego i jego użycie w miejscach publicznych było zabronione. Dziś, dzięki uzyskaniu statusu języka oficjalnego, ma dość duże znaczenie we wschodniej Hiszpanii (np. w Katalonii jest ważniejszy od kastylijskiego - żadnego ważnego stanowiska nie można objąć nie znając tego języka).

[edytuj] Przypisy