Maria Skłodowska-Curie

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Maria Skłodowska-Curie

Data urodzenia

7 listopada 1867

Miejsce urodzenia

Warszawa, Polska

Data śmierci

4 lipca 1934

Miejsce śmierci

Sancellmoz, Francja

Maria Skłodowska-Curie herbu Dołęga (ur. 7 listopada 1867 w Warszawie, zm. 4 lipca 1934 w Sancellmoz), światowej sławy uczona pochodzenia polskiego, większość życia spędziła we Francji, tam też rozwinęła swoją karierę naukową. Zajmowała się badaniami z zakresu fizyki i chemii.

Do jej największych dokonań należą: opracowanie teorii promieniotwórczości, technik rozdzielania izotopów promieniotwórczych oraz odkrycie dwóch nowych pierwiastków: radu i polonu. Pod jej osobistym kierunkiem prowadzono też pierwsze w świecie badania nad leczeniem raka za pomocą promieniotwórczości. Była prekursorem nowej gałęzi chemii - radiochemii.

Dwukrotnie wyróżniona Nagrodą Nobla za osiągnięcia naukowe. Po raz pierwszy w roku 1903 z fizyki wraz z mężem Piotrem Curie za badania nad odkrytym przez Antoine Henri Becquerela zjawiskiem promieniotwórczości, a drugi raz w roku 1911 z chemii za wydzielenie czystego radu. Do dziś (I połowa 2007 roku) pozostaje jedyną kobietą, która tę nagrodę otrzymała dwukrotnie.

Studia na Sorbonie

W Paryżu, w 1891 Maria zdała jako pierwsza kobieta w historii egzaminy wstępne na wydział fizyki i chemii Sorbony. W dzień studiowała a wieczorami pracowała jako korepetytorka z trudem zarabiając na utrzymanie. W 1893 roku uzyskała licencjat z fizyki i zaczęła pracować jako laborantka w przemysłowym laboratorium zakładów Lippmana. W tym czasie dalej studiowała na Sorbonie uzyskując drugi licencjat z matematyki w 1894.

Rad i polon

Również w 1894 roku poznała swojego męża, Francuza Pierra Curie, który był w tym czasie doktorantem w laboratorium Becquerela. Po zrobieniu doktoratu przez Pierra, Maria poślubiła go w 1895. Pierre zarekomendował Marię Becquerelowi, który zaproponował jej podjęcie studiów doktoranckich pod jego opieką. Becquerel zaproponował jej pozornie mało atrakcyjny i pracochłonny temat zbadania dlaczego radioaktywność niektórych rodzajów rudy uranowej jest znacznie wyższa niż wynika to z udziału w niej czystego uranu.

Maria, początkowo z pomocą młodego chemika robiącego licencjat - A. Debierne rozpoczęła żmudną pracę rozdzielania rudy uranowej na pojedyncze związki chemiczne i poszukiwanie związku powodującego jej wysoką radioaktywność. A. Debierne szybko się zniechęcił do tej pracy i zastąpił go w tym sam Pierre Curie. Badania te, po czterech latach żmudnej pracy doprowadziły do odkrycia najpierw polonu a następnie dużo bardziej radioaktywnego radu a także do wyjaśnienia prawdopodobnych przyczyn zjawiska radioaktywności jako efektu rozpadu jąder atomów. W 1903 roku Maria jako pierwsza kobieta w historii otrzymała tytuł doktora fizyki i w tym samym roku przyznano jej też nagrodę Nobla.

Laboratorium w Sorbonie

Po otrzymaniu nagrody Nobla Maria i Pierre stali się nagle bardzo sławni. Pierrowi władze Sorbony przyznały stanowisko profesora i zezwoliły na założenie własnego laboratorium, w którym Maria została kierownikiem badań. W tym też czasie urodziła swoje dwie córki Ewę i Irenę. 19 kwietnia 1906 roku Pierre zginął przejechany przez konny wóz ciężarowy. Maria straciła towarzysza życia i pracy. 13 maja tego samego roku Rada Wydziałowa postanowiła utrzymać katedrę, stworzoną dla Pierra Curie, i powierzyła ją Marii wraz z pełnią władzy nad laboratorium. Umożliwiło to wyjście Marii z cienia. Stała się w ten sposób pierwszą kobietą - profesorem Sorbony. Parę lat później, w 1911, tylko dwóch głosów zabrakło jej do tego, aby stała się jednym z czterdziestu członków Académie française. Według niektórych ocen zadziałały tu w znacznej mierze ataki prasy, w gwałtowny sposób przejawiającej nieufność wobec rzadkiego jeszcze wówczas zjawiska, jakim była kobieta-naukowiec, a także ksenofobiczną postawę wobec cudzoziemców

Skandal z Paulem Langevin

Wkrótce po porażce w Akademii dotknęła Marię kolejna wrzawa. Głośnym echem odbił się w prasie bulwarowej we Francji i poza jej granicami romans Marii Curie z fizykiem francuskim Paulem Langevin, który trwał około roku, w 1910/11. Langevin był żonaty i porzucił swoją rodzinę. Maria Curie w oczach prasy, zwłaszcza brukowej, była osobą, rozbijającą rodzinę Langevin, w dodatku była od Paula o 4 lata starsza, a na domiar złego - była cudzoziemką. Jako że była zadeklarowaną ateistką i pochodziła z Polski, która dla większości Francuzów była utożsamiana z bliżej nieokreślonym terytorium pod berłem cara, gdzie znaczny procent ludności stanowili Żydzi, snuto przypuszczenia, że jest Żydówką (co w tamtych czasach było w ksenofobicznych kręgach Francji uważane za mocno podejrzane - nie ucichły bowiem jeszcze resentymenty, które kilkanaście lat wcześniej doprowadziły do sprawy Dreyfusa) pomimo, że w rzeczywistości pochodziła ze szlacheckiego polskiego rodu Dołęga-Skłodowski, a w dzieciństwie została ochrzczona w wierze katolickiej. Domniemania paryskich brukowców oparte były na tym, że Maria nosiła po babce drugie imię Salomea, które w Polsce było bardzo popularnym imieniem chrześcijańskim, zaś we Francji kojarzyło się z Salomé, używanym przez Żydówki. Gazety przez dłuższy czas epatowały się tym romansem, umieszczając sprawę na pierwszych stronach. Protesty Marii, o ile w ogóle były drukowane, zamieszczano drobnym drukiem, mimochodem, na ostatnich stronach.

Niezwykłym zbiegiem okoliczności jest fakt, że Michel Langevin, wnuk Paula, ożenił się wiele lat później z Hélène Joliot, wnuczką Marii Skłodowskiej-Curie. Oboje byli - podobnie jak ich rodzice i dziadkowie - naukowcami (w ich przypadku - fizykami nuklearnymi); Hélène Langevin-Joliot (ur. w 1927) jest obecnie emerytowanym dyrektorem badań w CNRS (Centre national de la recherche scientifique) w Paryżu.

Instytut Radowy

Maria Skłodowska - Curie wśród największych uczonych początku XX wiku (m.in. Wien, Einstein, Maurice de Brogile - brat Louisa de Brogila, Nernst, Planck, Poincare, Rutherford).

Pod koniec 1911, po niepowodzeniu w Académie française i po skandalu prasowym, dostała swoją drugą nagrodę Nobla, dzięki której przekonała rząd Francji do przeznaczenia środków na budowę niezależnego Instytutu Radowego, który został zbudowany w 1914 i w którym prowadzono badania z zakresu chemii, fizyki i medycyny. Instytut ten stał się "kuźnią" noblistów - wyszło z niego jeszcze czterech laureatów Nobla w tym córka Marii - Irene Joliot-Curie i jej zięć Fryderyk Joliot.

I wojna światowa

W czasie I wojny światowej Maria została szefem wojskowej komórki medycznej, która zajmowała się organizowaniem polowych stacji rentgenograficznych - które w sumie obsłużyły ponad 3 miliony przypadków urazów wśród francuskich żołnierzy.

Czasy powojenne

Maria Skłodowska-Curie na banknocie 20000zł z 1989 roku

Po wojnie uczona nadal szefowała Instytutowi Radowemu w Paryżu i jednocześnie jeździła po świecie, gdzie pomagała poprzez swoją fundację zakładać medyczne instytuty leczenia chorób nowotworowych. W 1932 z pomocą prezydenta Mościckiego jeden z takich instytutów został założony w Warszawie. Jego pierwszym szefem została siostra Marii - Bronisława - ta sama, która kiedyś ściągnęła Marię do Paryża.

Maria Skłodowska-Curie zmarła 4 lipca 1934 w klinice w Sallanches w Sabaudii na białaczkę spowodowaną najprawdopodobniej silnym napromieniowaniem.

W roku 1995 Maria została pierwszą kobietą pochowaną pod kopułą paryskiego Panteonu w uznaniu jej zasług.

Była odznaczona Legią Honorową.

Najważniejsza literatura

Ewa Curie, Maria Curie, PWN Warszawa 1972
F.Giroud, Maria Skłodowska-Curie, Warszawa 1987 (cykl: Biografie Sławnych Ludzi)
Helena Bobińska, Maria Skłodowska-Curie, Czytelnik Warszawa 1965