Pentakostalizm
Z Wikipedii
| Pentakostalizm | |
| Główna religia | Chrześcijaństwo |
| Czas założenia | 1901 |
| Wyznanie macierzyste | Metodyzm |
| Klasyfikacja religii | |
Pentakostalizm (pentekostalizm, ruch zielonoświątkowy lub pięćdziesiątnicy) - wyznanie chrześcijańskie, powstałe w USA w 1901, kładące duży nacisk na osobiste przeżywanie wiary oraz dary Ducha Świętego - w tym prorokowanie, uzdrawianie chorych (np. przez nałożenie rąk i modlitwę), dar glosolalii (tj. "mówienia językami", chodzi tu o języki, których osoba mówiąca nie zna i nie może znać, typu aramejski) (wspomniane w rozdziale 12 Pierwszego Listu do Koryntian). Pentakostalizm szerzej pojęty obejmuje także ruch charyzmatyczny, który często nie wyodrębnił się w oddzielne wspólnoty, działając w łonie Kościołów katolickich (np. Odnowa w Duchu Świętym) oraz protestanckich. Wyznawcy są nazywani powszechnie zielonoświątkowcami.
Spis treści |
[edytuj] Teologia
Pod względem teologicznym większość denominacji zielonoświątkowych łączy z chrześcijanami ewangelikalnymi nacisk na wiarygodność i nieomylność Biblii jako Słowa Bożego oraz wyłączne pośrednictwo Jezusa Chrystusa w zbawieniu. Pentakostalizm przyjmuje konieczność nawrócenia się: pokuty i wiary w Ewangelię. Od pozostałych protestantów różni ich natomiast nacisk na osobiste doświadczenie przeżywania obecności i mocy Ducha Świętego. Jackie David Johns pisze, że w doktrynie zielonoświątkowej Biblię postrzega się jako księgę, w której Duch Święty jest zawsze aktywny a spotkanie z Pismem to spotkanie z Bogiem.
Zielonoświątkowcy odwołują się do biblijnego wydarzenia Zesłania Ducha Świętego (Zielonych Świątek), czyli Pięćdziesiątnicy, podczas którego apostołowie i inni zgromadzeni "napełnieni zostali wszyscy Duchem Świętym, i zaczęli mówić innymi językami, tak jak im Duch poddawał" (Dzieje Apostolskie 2,4). Wyróżnikiem pentakostalizmu jest praktykowanie chrztu w Duchu Świętym, który wyposaża wierzącego w Jego moc oraz dary (charyzmaty). Chrzest ten jest często (choć nie zawsze) wiązany z darem "mówienia językami" (glosolalia), będący dla zielonoświątkowców dowodem na błogosławieństwo chrztu w Duchu Świętym. Natomiast pogląd, że osoba, która nie mówi językami nie dostąpi zbawienia jest odrzucana przez większość pentakostalnych wspólnot. Krytyka pentakostalnej teologii powtarza zarzuty wysunięte przez św. Pawła pod adresem wczesnego kościoła w Koryncie (zobacz 1 List do Koryntian, rozdziały 12-14), natomiast obrońcy twierdzą, że poglądy zielonoświątkowców wiążą się z właściwym rozumieniem Kościoła wyrażonym w Dziejach Apostolskich.
Zdecydowana większość zielonoświątkowców przyjmuje doktrynę Trójcy Świętej, ale niektóre kościoły zielonoświątkowe, określane jako Oneness Pentacostals głoszą teologię "Jedności Bóstwa", która zaprzecza tradycyjnej doktrynie Trójcy Świętej. Największa zielonoświątkowa denominacja "Jedności" to Zjednoczony Kościół Zielonoświątkowy. Zielonoświatkowcy Jedności, zwani czasem także jako "zielonoświątkowcy tylko Jezusa" lub "zielonoświątkowcy apostolscy" z powodu przekonania, że apostołowie chrzcili nawróconych tylko w imię Jezusa, wierzą że Bóg objawił się raczej w trzech różnych rolach a nie, że istnieje w trzech różnych osobach. Większość kościołów zielonoświątkowych, włączając w to Światową Konferencję Zielonoświątkową i Wspólnotę Zielonoświątkowych i Charyzmatycznych Kościołów Ameryki Północnej potępiła jednak teologię "Jedności Bóstwa" jako herezję.
Zielonoświątkowcy praktykują chrzest wiary przez zanurzenie. Nie są chrzczone niemowlęta, gdyż chrzest wiąże się ze złożeniem świadectwa i ślubowaniem wierność Bogu. Eucharystia na pamiątkę śmierci Jezusa Chrystusa jest obchodzona pod dwiema postaciami: chleba i wina. Praktykowane są również: rozmowa duszpasterska, często z wyznaniem grzechów, małżeństwo, namaszczanie olejkiem ku uzdrowieniu, ordynowanie duchownych (diakonów i prezbiterów). Podczas nabożeństw pentakostalnych często zdarzają się spontaniczne akty mówienia językami, prorokowania, uzdrawiania, wyrzucania diabła, śpiewania, klaskania, co odróżnia je od nabożeństw innych wyznań.
[edytuj] Historia
Współcześni historycy religii odnajdują wielu prekursorów ruchu pentakostalnego (zwłaszcza w tzw. ruchu świętości Holiness Movement oraz metodyzmie), którzy przyjmowali motywy, będących później elementami zielonoświątkowej doktryny i praktyki - zwłaszcza konieczność przełomowego wydarzenia w życiu człowieka - odrodzenia (regeneration), o którym nadmienił Jezus w Ewangelii Jana 3,3 oraz chrztu w Duchu Świętym (Ew. Łukasza 24,49 i Dzieje Apostolskie 2). Jednak tradycyjnie początki współczesnego ruchu zielonoświątkowego wiąże się z wydarzeniami na przełomie XIX i XX wieku. Za początek pentekostalizmu może uchodzić doświadczenie chrztu w Duchu Świętym w 1896 roku w Shearer School House w Cherokee County w Północnej Karolinie. Najczęściej jednak za początek pentakostalizmu uważa się dwa wydarzenia: w 1901 roku w Topeka w stanie Kansas oraz na ulicy Azusa w Los Angeles. Pierwsze z tych wydarzeń wiąże się z prowadzącym szkołę biblijną Bethel Bible byłym pastorem metodystycznym Charlesem Foxem Parhamem, którego uczniowie poczynając od Agnes Ozman, a następnie sam Parham, doznali daru mówienia językami a także obserwowano, jak twierdził Parham, języki ognia nad ich głowami. Parham sformułował jako pierwszy zielonoświątkową doktrynę, że mówienie językami jest "biblijnym dowodem" chrztu w Duchu Świętym.
Ekspansja ruchu zaczęła się wraz z "przebudzeniem" na ulicy Azusa w Los Angeles, które rozpoczęło się 9 kwietnia 1906 roku, w domu Edwarda Lee i jego żony, gdy Lee poczuł, jak podczas modlitwy wypełnia go Duch Święty. Obecny na miejscu kaznodzieja Afroamerykanin William J. Seymour, uczeń Parhama, także twierdził, że został owładnięty Duchem Świętym. 18 kwietnia 1906 roku na pierwszej stronie Los Angeles Times zamieściła artykuł o ruchu, gdyż dziennikarze byli wstrząśnięci tym, że mitingi na Azusa Street obalały bariery rasowe: "Biali i czarni łączą się w religijnym szaleństwie" - pisała gazeta.
W trzecim tygodniu kwietnia 1906 roku mała, ale wciąż rosnąca grupa wynajęła opuszczony budynek przy tej samej ulicy i zorganizował tam Apostolską Misje Wiary, w której trzy razy dziennie odbywały się spotkania, podczas których tysiącom osób udzielono chrztu w Duchu Świętym, podczas których doświadczali mówienia językami i innych manifestacji Ducha Świętego. Na Azusa Street ukształtowała się specyficzna duchowość pentakostalna, łącząca anglosaski ruch przebudzeniowy, dążący do indywidualnego doskonalenia w wierze z afroamerykańską tradycją ekstatycznego kultu, w którym było miejsce na spontaniczne okrzyki, pieśni spirituals i taniec. To połączenie okazało się wyjątkowo atrakcyjne dla wielu ludzi i z Azusa Street ruch szybko rozpowszechnił się na cały świat i objął miliony ludzi.
Mimo początkowego zjednoczenia w 1924 ruch podzielił się na tle nieporozumień rasowych. (zobacz Apostolska Misja Wiary). Kiedy w 1948 roku powstała Zielonoświątkowa Wspólnota Ameryki Północnej składała się wyłącznie z anglo-amerykańskich wspólnot zielonoświątkowych. W 1994 zielonoświątkowcy wrócili do rasowego pojednania białych i czarnych ugrupowań w czasie spotkania znanego później jako Cud z Memphis. Formalne zjednoczenie czarnych i białych ruchów w 1998 doprowadziło do przekształcenia Zielonoświątkowej Wspólnoty Ameryki Północnej w Zielonoświątkowe/Charyzmatyczne Kościoły Ameryki Północnej.
Pod koniec XX wieku powstał w pentekostalizmie ruch zwany czasem charyzmatycznym, mający połączyć główny nurt zielonoświątkowy z podobnym w łonie tzw. Kościołów historycznych, m.in. występującym wewnątrz Kościoła Katolickiego. W przeciwieństwie do wczesnych zielonoświątkowców, nie opuszczali oni swych kościołów na rzecz kościołów typowo zielonoświątkowych, ani nie zakładali nowych denominacji. Ich mottem stały się słowa "Kwitnij tam, gdzie Bóg cię zasadził". Część charyzmatyków opuściła jednak dotychczasowe związki wyznaniowe i założyła nowe, często w pełni niezależne zgromadzenia.
W Europie pierwszym głosicielem pentakostalizmu był Thomas Ball Barratt, norweski pastor metodystyczny. W Wielkiej Brytanii, pierwszym powstałym kościołem zielonoświątkowym był Kościół Apostolski.
W Polsce ruch zielonoświątkowy przyjęło wielu członków Kościoła Augsbursko-Ewangelickiego na Śląsku Cieszyńskim, którzy już w 1910 utworzyli stowarzyszenie Związek na Rzecz Stanowczego Chrześcijaństwa, zwany też Związkiem Stanowczych Chrześcijan. Związek istniał do 1947, kiedy pod presją władz utworzono Zjednoczony Kościół Ewangeliczny, do którego włączono także inny odłam pentakostalizmu - chrześcijan wiary ewangelicznej. W 1988 większość polskich zborów pentakostalnych utworzyła Kościół Zielonoświątkowy w RP.
Na gruncie pentakostalizmu powstało szereg ruchów charyzmatycznych, takich jak kościoły neocharyzmatyczne, Ruch Wiary (wyznający tzw. teologię sukcesu) czy błogosławieństwo z Toronto (Toronto Blessing, Laughing Revival). Wspomniany Ruch (Słowa) Wiary, przez jego przeciwników zwany "teologią sukcesu" głosi m.in. że powodzenie materialne, zdrowie fizyczne i szczęście w ziemskim życiu są owocami właściwego używania zbudowanych w oparciu o Biblię i relację z Bogiem wiary, mądrości i posłuszeństwa Jego prowadzeniu, a nędza i choroba nie są wolą Bożą dla człowieka biblijnie wierzącego. Daje się tu zauważyć dużą zbieżność z poglądami które napotkać można w judaizmie. Błogosławieństwa z Toronto, zwane też jako "święty śmiech" datują się od spotkania w 1994 roku w Toronto Airport Vineyard Church, podczas których wylanie Ducha Świętego objawić się miało jako śmiech zebranych (choć zjawisko "śmiania się w Duchu" miało miejsce w ruchu charyzmatycznym już wcześniej).
[edytuj] Kościoły zielonoświątkowe i ich liczebność
Największymi pentekostalnymi wspólnotami w USA są the Church of God in Christ (szacunki od 1 do 5,5 mln. członków), Zgromadzenia Boże (Assemblies of God) (ok. 1,5 mln. członków; na świecie około 15 milionów), Church of God w Cleveland (ponad 600 tys. członków). Wielkość ruchu pentekostalnego w USA szacuje się od 6 do 20 milionów członków, w tym około 918 tysięcy (4%) ludności hiszpańskojęzycznej, licząc wszystkie wspólnoty niezjednoczone, choć trudno podać rzeczywiste liczby, także z powodu przywiązywania niewielkiej wagi do formalnego członkostwa.
Według artykułu z 1998 w "Christian History", na świecie jest około 11 tysięcy różnych zielonoświątkowych wspólnot. Pentekostalizm szacowano na około 115 milionów członków na świecie w roku 2000; inne szacunki oceniają tę liczbę na bliższą 400 milionów. Ogromna większość członków kościoła zielonoświątkowego wywodzi się z krajów Trzeciego Świata, choć większość przywódców wywodzi się wciąż z Ameryki Północnej. Pentekostalizm określa się czasem "trzecią siłą chrześcijaństwa". Szczególnie burzliwy rozwój ruch zielonoświątkowy w Ameryce Łacińskiej. Do większych kościołów należą Congregação Cristã do Brasil w Brazylii (ok. 2,5 miliony wiernych) oraz Yoido Full Gospel Church w Korei Południowej, założony i kierowany przez Davida Yonggi Cho (w 2003 miał 780,000 członków).
W Brazylii działa od 1932 r. Kościół Adwentystów Obietnicy, przyjmujący doktrynę Adwentyzmu Dnia Siódmego wzbogaconą o elementy charyzmatyczne (chrzest Duchem Świętym, prorokowanie, uzdrawianie chorych, glosolalia, spontaniczne uwielbienie). Posiada ok. 200.000 członków. Obecnie rozprzestrzenił się również nad inne kraje świata (m.in. Mozambik, Nigeria).
W Polsce istnieją m.in. następujące zielonoświątkowe/neo-zielonoświątkowe związki wyznaniowe:
- Adonai Centrum Chrześcijan we Wrocławiu
- Kościół Chrześcijański "Słowo Wiary"
- Centrum Biblijne "Jezus jest Panem"
- Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa (utw. w 1920, ponad 1500 wiernych)
- Chrześcijański Kościół "Maranatha" w Wiśle
- Chrześcijańskie Centrum "Pan jest Sztandarem"
- Ewangeliczna Wspólnota Zielonoświątkowa
- Kościół "Chrystus dla wszystkich"
- Kościół "Misja dla Polski"
- Kościół Boży w Chrystusie (utw. w 1990, ponad 1300 wiernych)
- Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej (utw. w 1929, ok. 4000 wiernych)
- Kościół Chrześcijański "Jezus Żyje"
- Kościół Chrześcijański "Otwarte Drzwi"
- Kościół Chrześcijański w Rypinie
- Kościół Chrześcijański w Toruniu
- Kościół Chrześcijański w Warszawie
- Kościół Jezusa Chrystusa "Syjon" w Rzeszowie
- Kościół Wiary (d. Kościół Jezusa Chrystusa w Krakowie, lokalnie zachowano tę ostatnią nazwę)
- Kościół Jezusa Chrystusa w Lublinie
- Kościół Jezusa Chrystusa w Werbkowicach
- Kościół Jezusa Chrystusa Wiary Chrześcijańskiej
- Kościół Zielonoświątkowy w RP (pod ta nazwą zał. 1988, ok. 18 tys. wiernych)
- Zbór Ewangelicznych Chrześcijan w Duchu Apostolskim
- Zbór Ewangelii Łaski
- Zbór Stanowczych Chrześcijan w RP
- Związek Duch i Moc
Istnieje również niezarejestrowana ogólnokrajowa wspólnota pięćdziesiątników, zakładająca programowo słuszność całkowitego braku rejestracji, prawdopodobnie pod wpływem przekonań powstałych w Związku Sowieckim w sytuacji konieczności dokonania wyboru między rejestracją i kompromisem we współistnieniu z władzami komunistycznymi a pełną niezależnością i prześladowaniem.
[edytuj] Statystyki
- Afryka: 41.1 milionów
- Ameryka Południowa: 32.4 miliony
- Ameryka Północna: 26.5 milionów
- Stany Zjednoczone: 20.2 milionów
- Meksyk: 2.7 miliony
- Kanada: 1.3 miliona
- Azja: 15.3 milionów
- Chiny: liczba nieznana, prawdopodobnie kilka milionów
- Indonezja: 5.0 milionów
- Indie: 3.9 miliony
- Korea Południowa: 1,7 miliona
- Europa: 4.3 miliony
- Wielka Brytania: 0.9 milionów
- Włochy: 0.4 milionów
- Szwecja: 0.1 milionów
- Oceania: 3.3 miliony
- Papua Nowa Gwinea: 0.4 milionów
- Australia: 0.4 miliona
Źródło: Operation World Patrick Johnstone i Jason Mandryk, 2000.
[edytuj] Przywódcy
[edytuj] Wczesna historia
- Charles Fox Parham (1873-1929) - założyciel współczesnego pentekostalizmu
- William J. Seymour (1870-1922) - założyciel misji przy ulicy Azusa
- Aimee Semple McPherson (1890-1944) - ewangelistka amerykańska
- Katheryn Kuhlman (1907-1976) - ewangelistka amerykańska
- William M. Branham (1909-1965) - ewangelista-uzdrowiciel połowy XX wieku
- Jack Coe (1918-1956) - ewangelista-uzdrowiciel lat.50
- A. A. Allen (1911-1970) - ewangelista-uzdrowiciel lat.50 i .60
- Oral Roberts (ur. 1918) - ewangelista-uzdrowiciel, potem teleewangelista
- Rex Humbard (ur. 1919) - pierwszy ewangelista telewizyjny, który odniósł sukces w połowie lat 50., w latach 60. i 70.
[edytuj] Teologowie zielonoświątkowi
- Donald Gee (1891-1966)
- Derek Prince (1915-2003) - prawdopodobnie najbardziej znany teolog zielonoświątkowy na świecie
- Rufus Hollis Gause (ur. 1925)
- Gordon Fee
[edytuj] Ewangeliści radiowi i teleewangeliści
- Jim Bakker
- Dan Betzer
- Morris Cerullo
- Kenneth Copeland
- Kenneth Hagin Sr.
- Benny Hinn
- Kathryn Kuhlman
- Oral Roberts
- Pat Robertson
- Jimmy Swaggart
- C. M. Ward
[edytuj] Autorzy zielonoświątkowi
- David Yonggi Cho (ur. 1936) - pastor Yoido Full Gospel Church w Seulu, Korea Południowa - autor m.in. Coś więcej niż liczby, Czwarty wymiar.
- David Wilkerson (ur. 1931) - autor książki Krzyż i Sztylet oraz wielu innych książek. Obecnie pastor Times Square Church w Nowym Jorku
- Nicky Cruz (ur. 1938) - autor książki Nicky Cruz opowiada (obecnie wydawanej pod tytułem: Uciekaj mały, uciekaj). Obecnie mieszka w Kolorado, prowadzi ewangelizacje na całym świecie.
[edytuj] Znani zielonoświątkowi pastorzy i działacze ewangelizacyjni
- David Yonggi Cho (ur. 1936) - pastor Yoido Full Gospel Church w Seulu, Korea Południowa.
- Sunday Adelaja pastor Ambasady of God na Ukrainie w Kijowie
- Jack Hayford - pastor, założyciel Kościoła w Drodze w Van Nuys, Kalifornia.
- Luis Cabral (ur. 1965) - portugalski ewangelizator, obecnie działający w Nowej Zelandii.
- Reinhard Bonnke (ur. 1941) - niemiecki działacz ewangelizacyjny znany głównie z misji prowadzonych w Afryce. W 2002 r. przeprowadził największą krucjatę ewangelizacyjną w historii w Lagos w Nigerii, w której wzięło udział 6 milionów ludzi.
- Wayne Hughes - pastor Takapuna Assembly of God, Nowa Zelandia.
- Brian Houston - pastor Hillsong Church w Sydney w Australii.
- Ouriel de Jesus - pastor World Revival Church, centrum przebudzenia w Bostonie oraz prezydent ponad 70 różnych kongregacji założonych przez niego na całym świecie
- Larry R. Schoonover - pastor New Life Pentecostal Church w Puyallup w stanie Waszyngton. Larry Schoonover jest także wydawcą Apostolic Herald.
- Sophia Tan Luang Keng - założycielka i pastor Wspólnoty Żywego Źródła, działającej w Singapurze, Malezji i Tajlandii.
- Åke Green - szwedzki pastor, sprzeciwia się tolerancji wobec homoseksualizmu.
- Nicky Cruz - ewangelista, były przywódcy gangu Mau Mau z Nowego Jorku.
