Wyspa Wielkanocna

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy Wyspy Wielkanocnej. Zobacz też: film Rapa Nui o Wyspie Wielkanocnej.

**Wyspa Wielkanocna - Rapa Nui**

Motto: brak
Język urzędowy	hiszpański
Jedyna miejscowość	Hanga Roa
Status polityczny	integralna część Chile - wchodzi w skład regionu Valparaíso
Powierzchnia	163 km²
Liczba ludności	3 751
Jednostka monetarna	peso chilijskie

Wyspa Wielkanocna (hiszp. Isla de Pascua, polinez. Rapa Nui, ang. Easter Island) – wyspa na południowym Oceanie Spokojnym. Współrzędne: 27°10' S, 109°25' W. Ok. 3400 mieszkańców (70% stanowią Polinezyjczycy). Należy do Chile. Znajduje się w odległości ponad 2000 km od najbliższej zamieszkanej wyspy.

[edytuj] Historia

Według literatury wyspa została zasiedlona około roku 300-400 n.e. przez mieszkańców z Hawajów. Niektórzy naukowcy twierdzą jednak, że mogło to mieć miejsce około roku 700-800 n.e. na co wskazuje datowanie radiowęglowe. Polinezyjczycy prawdopodobnie przybyli z Markizów przywożąc ze sobą banany, taro, kurczaki, czy szczury.

Inna teoria rozpropagowana przez Thora Heyerdahla mówi że część późniejszych mieszkańców wyspy zwanych długouchymi przybyła na Wyspę z Ameryki Południowej. Mają o tym świadczyć m.in. uprawy słodkiego ziemniaka znajdującego się na wyspie, podania mieszkańców, jak również cechy wyglądu dawnych mieszkańców wyspy. Według podań arystokratyczni długousi w trakcie powstania ciemiężonej ludności pochodzenia polinezyjskiego zostali prawie zupełnie zgładzeni. Późniejsze badania nie wykazały powiązań genetycznych współczesnych mieszkańców Wyspy Wielkanocnej z mieszkańcami Ameryki Południowej, co jednak biorąc pod uwagę całkowitą zagładę "długouchych" niekoniecznie musi podważać teorię Heyerdahla.

Kontakt Europejczyków z wyspą rozpoczął się w niedzielę wielkanocną 1722 roku, gdy Holender Jacob Roggeveen odkrył na wyspie 2000-3000 mieszkańców, jakkolwiek cywilizacja ta mogła wcześniej dochodzić do 10000-15000 mieszkańców. Taki spadek mieszkańców spowodowany został przez wyczerpanie naturalnych zasobów wyspy oraz ścięcie wszystkich drzew. Według podań ustnych w wyniku tego doszło do walk oraz kanibalizmu z powodu braku żywności.

Do połowy XIX wieku wielkość populacji odbudowała się do poziomu ok. 4000, gdy w przeciągu jedynie 20 lat, w wyniku deportacji jako niewolników do Peru populacja ta zmniejszyła się do 110 mieszkańców w 1877 roku. W tym czasie również nawrócono mieszkańców na wiarę chrześcijańską. Jednak populacja ta dosyć szybko znów zaczęła się zwiększać.

W 1888 wyspa została przyłączona do Chile przez Policarpo Toro. Wg spisu z 2005 roku populacja liczy 3791 mieszkańców i w porównaniu ze spisem z 1982 odnotowano znaczny wzrost (populacja w r. 1982 wynosiła 1936 osób). Jest to spowodowane przede wszystkim imigracją Europejczyków na wyspę. Jednocześnie zmniejsza się w społeczności udział Polinezyjczyków (z 70% w 1982 do 60% w 2005)

[edytuj] Geografia

[edytuj] Gospodarka

Gospodarka Wyspy oparta jest głównie na turystyce. Co roku wyspę odwiedza ok. 30 tys. turystów. Średni okres pobytu to ok. 3-4 dni, wydatki - ok. 500 USD na osobę, co daje przychód z turystyki w kwocie ok. 15 milionów USD rocznie. Wyspa jest strefą "Tax Free" co oznacza, że jej mieszkańcy nie płacą podatków. Główną atrakcję stanowią kamienne figury moai.

Mieszkańcy trudnią się także rolnictwem, rybołówstwem, hodowlą drobiu i owiec. Uprawia się banany, taro, kukurydzę, warzywa (w minimalnych ilościach), trzcinę cukrową, figowce i bataty. Hodowane są również konie oraz bydło. Większość żywności sprowadzana jest jednak drogą lotniczą z kontynentu, w związku z czym jej ceny są 2-3 krotnie wyższe niż w Chile.

Przez lata rozwinęło się również rzemiosło. Wyrabia się głównie naszyjniki z muszli, drewna i ptasich piór, rzeźby moai - zarówno kamienne jak i drewniane oraz wiele innych przedmiotów takich jak misy i ozdoby nawiązujące zdobnictwem do motywów mitologicznych.

[edytuj] Moai

Moai

Częściowo zakryte ziemią moai w pobliżu kamieniołomu Rano Raraku

Miejsce to znane jest przede wszystkim z około 900 kamiennych posągów, zwanych moai stawianych na kamiennych platformach ahu. Większość z nich została wykuta w czarnym bazalcie Rano Raraku kamiennymi narzędziami. Kamieniołom, w którym obrabiano materiał, porzucono nagle. Świadczą o tym niedokończone posągi. Przeznaczenie tych obiektów nie jest dotychczas znane. Powstało na ten temat wiele teorii, mówiących o posągach jako wyobrażeniu bóstw, czy przodków. Nie wiadomo też, jak przemieszczano ciężkie bloki kamienia. Prawdopodobnie używano do tego drewnianych płóz. Moai wycinano kamiennymi narzędziami ze skały wulkanicznej. Jedna z teorii głosi, że posągi zostały wybudowane przez plemię Tiahuanaco zamieszkujące dzisiejsze rejony Boliwii i Chile. Polinezjaniści zgodnie przyjmują, że budowa posągów została przerwana nagle w XV wieku Powodem było prawdopodobnie przeludnienie wyspy, klęska głodu i wybuch walk międzyplemiennych.

Drzewa rosnące obecnie na wyspie mają ok. 50 lat i zostały przywiezione z Chile. Kiedyś znajdowały się tam lasy tropikalne, ale tubylcy prawdopodobnie doszczętnie go wycięli budując łodzie, domy i transportując moai. Spowodowało to spadek jakości gleby i klęskę głodu.

Na wyspie znaleziono tabliczki pokryte pismem, zwanym rongorongo, które nie zostało odczytane. Węgierski uczony Georgy de Hevesy w r. 1932 zwrócił uwagę na podobieństwo między rongorongo a pismem używanym w starożytnych Indiach, znalezionym w Mohendżo-daro.

[edytuj] Nazwa wyspy

Wyspa została odkryta w drugi dzień Wielkanocy, stąd nazwa wyspy.

[edytuj] Ciekawostki

Jedynym lotniskiem na wyspie jest Mataveri International Airport. Pas startowy został w latach 80. XX wieku wydłużony na podstawie umowy między prezydentem Chile Augusto Pinochetem i prezydentem USA Ronaldem Reganem. Obecnie ma on 2903 metry długości i jest zapasowym lądowiskiem dla promów kosmicznych.