Holandia

Holandia lub Niderlandy (niderl. Nederland) to europejska część Królestwa Niderlandów (niderl. Koninkrijk der Nederlanden), tworzonego także przez Arubę i Antyle Holenderskie. Holandia jest monarchią konstytucyjną położoną w zachodniej części Europy nad Morzem Północnym, które oblewa ją od północy i zachodu. Graniczy na południu z Belgią oraz na wschodzie z Niemcami. Aktualne granice zostały wytyczone w roku 1839.

Holandia jest krajem gęsto zaludnionym. Ponad połowa jej terytorium leży poniżej poziomu morza. Państwo jest znane ze swoich wiatraków, sera, chodaków, tulipanów, rowerów oraz wysokiego poziomu tolerancji dla różnych odmienności wśród społeczeństwa – liberalnych praw dotyczących narkotyków, prostytucji, aborcji, eutanazji oraz związków między osobami tej samej płci. W Holandii swoją siedzibę ma Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości oraz Międzynarodowy Trybunał Karny.

Spis treści

1 Kwestia nazewnictwa
2 Ustrój polityczny
- 2.1 Scena polityczna
- 2.2 Podział administracyjny
3 Geografia
- 3.1 Wody
- 3.2 Gleby
4 Historia
5 Gospodarka
6 Demografia
7 Kultura
- 7.1 Język
- 7.2 Szkolnictwo
8 Znani Holendrzy
9 Zobacz też
10 Przypisy

[edytuj] Kwestia nazewnictwa

Chociaż powszechnie państwo to nazywa się Holandią, określenie to jest bardzo nieprecyzyjne, gdyż prowincje Holandia Północna i Holandia Południowa to tylko dwa z dwunastu regionów (zobacz też: nazwa Holandii). Chociaż KSNG dopuszcza zarówno wariant Holandia, jak i Niderlandy, na stronie ambasady znajdziemy wyłącznie tę drugą nazwę.^[1]

Zobacz też: pochodzenie nazwy Holandia

[edytuj] Ustrój polityczny

Królestwo Niderlandów od 16 marca 1815 jest monarchią konstytucyjną, na czele państwa stoi król (obecnie królowa Beatrix). Król (królowa) mianuje szefa rządu, wywodzącego się najczęściej ze zwycięskiego ugrupowania – jest on szefem egzekutywy. Do zadań królowej oprócz reprezentowania państwa na zewnątrz należy wygłaszanie corocznego orędzia w którym przedstawia główne cele i zamierzenia rządu na najbliższy rok (nie ma ona jednak prawa samodzielnie dokonywać w nich zmian). Premier kieruje polityką wewnętrzną i zagraniczną państwa. Rolę władzy ustawodawczej odgrywa dwuizbowy parlament (Staten-Generaal), przy czym faktyczne znaczenie posiada jedynie izba niższa (Tweede Kamer). Senat (Eerste Kamer) pełni funkcję reprezentacyjną i ewentualnie może opóźniać wejście w życie ważnych ustaw. System polityczny Holandii jest wyjątkowo stabilny

[edytuj] Scena polityczna

Najważniejsze partie to: Partia Pracy (Partij van de Arbeid), Apel Chrześcijańsko-Demokratyczny (Christen-Democratisch Appèl), Partia Socjalistyczna (Socialistische Partij), oraz partia konserwatywno-liberalna Partia Ludowa na Rzecz Wolności i Demokracji (Volkspartij voor Vrijheid en Democratie). Od roku 2002 do 2006 dużą rolę na scenie politycznej Niderlandów odgrywała populistyczna partia Lista Pima Fortuyna (Lijst Pim Fortuyn) – obecnie poparcie dla niej radykalnie zmalało. Od 2002 funkcję szefa rządu pełni Jan Peter Balkenende, stojący na czele koalicji chadeków (CDA) i dwóch partii liberalnych (VVD, konserwatywna, i D'66, postępowa) (2002 - 2006). Od 2007 rząd to koalicja CDA, PvdA oraz ChristenUnie.

Frakcje w parlamencie holenderskim (*Tweede Kamer*):
Skrót	Nazwa	Od roku 2006 (30.11)	2003-2006	2002-2003	1998-2002
CDA	Apel Chrześcijańsko-Demokratyczny (Christen-Democratisch Appèl)	41	44	43	29
PvdA	Partia Pracy (Partij van de Arbeid, socjaldemokraci)	33	42	23	45
SP	Partia Socjalistyczna (Socialistische Partij)	25	9	9	5
VVD	Partia Ludowa na Rzecz Wolności i Demokracji (Volkspartij voor Vrijheid en Democratie)	22	28	24	38
PvdV	Partia na Rzecz Wolności (Partij voor de Vrijheid, przeciw-Muzułmanin)	9	- (nie ma)	-	-
GroenLinks	Zielona Lewica	7	8	10	11
CU	ChristenUnie (Unia Chrześcijańska, chrześcijańsko-socjalna)	6	3	4	(zobacz GPV/ RPF)
D 66	Demokraci 66, socjalno-liberalna	3	6	7	14
SGP	Polityczna Partia Protestantów (ortodoksyjno-reformowana)	2	2	2	3
PvdD	Partia na Rzecz Zwierząt (Partij voor de Dieren)	2	0	-	-
LPF	Lista Pima Fortuyna (Lijst Pim Fortuyn)	0	8	26	-
LN	Leefbaar Nederland	-	0	2	-
RPF	Reformatorisch Politieke Federatie (Od 2002 razem z GPV jak CU)	-	-	-	3
GPV	Gereformeerd Politiek Verbond (Od 2002 razem z RPF jak CU)	-	-	-	2

szary: w rządu

[edytuj] Podział administracyjny

Zobacz więcej w osobnym artykule: podział administracyjny Holandii.

Holandia podzielona jest na 12 prowincji:

prowincja	język niderlandzki	stolica	powierzchnia (km²)	ludność
Groningen	Groningen	Groningen	2 336	575 234
Fryzja	Fryslân	Leeuwarden	3 349	642 998
Drenthe	Drenthe	Assen	2 642	483 173
Overijssel	Overijssel	Zwolle	3 327	1 109 250
Flevoland	Flevoland	Lelystad	1 419	365 301
Geldria	Gelderland	Arnhem	4 975	1 970 865
Utrecht	Utrecht	Utrecht	1 386	1 171 356
Holandia Północna	Noord-Holland	Haarlem	2 670	2 595 294
Holandia Południowa	Zuid-Holland	Den Haag	2 818	3 452 323
Zelandia	Zeeland	Middelburg	1 788	379 948
Brabancja Północna	Noord-Brabant	Den Bosch	4 919	2 410 649
Limburgia	Limburg	Maastricht	2 153	1 135 962

[edytuj] Geografia

Holandia na zdjęciu satelitarnym NASA, maj 2000

Krajobraz Holandii Północnej.

[edytuj] Wody

Kraj leży w dorzeczu trzech rzek: Renu, Mozy i Skaldy. Długą tradycję (od XIII wieku) ma tu osuszanie terenów nadmorskich, jezior i zatok. W 1932 powstał zbiornik Ĳsselmeer w wyniku odcięcia tamą Afsluitdĳk zatoki Zuiderzee od Morza Północnego. Do największych przedsięwzięć, mających na celu ochronę wybrzeży Zelandii, należy realizacja zadań w ramach Planu Delta. Jego wykonanie w latach 1958–1986 pozwoliło na odgrodzenie tamami (wyposażonymi w śluzy) ujść Renu, Mozy i Skaldy Wsch. od M. Północnego. W wyniku osuszania powierzchnia kraju zwiększyła się z 33,6 tys. km² (1960) do 41,5 tys. km² (1992). Ważne szlaki komunikacyjne stanowią kanały śródlądowe (długość ok. 5 tys. km) m.in. Księżniczki Małgorzaty, Overĳssel i Amsterdam-Ren.

[edytuj] Gleby

Na obszarze De Peel między Brabancją Północną a Limburgią występują gleby torfowisk wysokich. Na obszarze nizin nadmorskich gleby torfowisk niskich. Na północ od Renu – gleby bielicowe. W pd.-wsch. części kraju na niewielkiej powierzchni – gleby płowe. W zachodniej części ciemne gleby ziemne powstałe na podłożu piaszczystym. Na terenach polderów – marsze oraz gleby brunatne i płowe. Większość gleb w ten sposób została wysuszona po czym zyskano urodzajne gleby.

[edytuj] Historia

"Odkrycia" terenów, na których dzisiaj znajduje się Holandia, dokonał Juliusz Cezar w pierwszym stuleciu przed Chrystusem. Wtedy były to tereny zamieszkane przez plemiona germańskie. Cezar przyłączył do cesarstwa zachodnią część krainy. Pomiędzy IV a VIII wiekiem naszej ery, terytorium dzisiejszej Holandii zostało podbite przez Franków.

Wraz z biegiem stuleci powstawały coraz to nowe samodzielne hrabstwa i księstwa. W XV w. większość terytoriów została zjednoczona (za pomocą podbojów i małżeństw dynastycznych) przez Burgundów. W roku 1477 Holandia, a wraz z nią terytoria obecnej Belgii i Luksemburga, przeszła pod panowanie Habsburgów (od 1556 r. ich linii hiszpańskiej).

W 1572 doszło do wybuchu powstania przeciw Hiszpanii. Wynikiem rewolty było podpisanie w 1579 r. Unii Utrechckiej. Zakładała ona m.in. utworzenie wspólnej armii i jednolitego systemu pieniężnego, przy jednoczesnym zachowaniu szerokiej autonomii poszczególnych prowincji. Był to początek procesu, w wyniku którego doszło do rozbicia kraju na 2 części, z których powstały później 2 państwa - Belgia i Holandia.

W XVII w. Holandia stała się morską i kolonialną potęgą, nastąpił również rozkwit nauki i sztuki.

Potęga Holandii znacznie zmalała w XVIII w. W wyniku wojen z Hiszpanią, Francją i Anglią. W tym też czasie utracono część zamorskich kolonii, co z kolei przyczyniło się do gospodarczej zapaści. W 1810 r. Holandia została nawet przejściowo wcielona do Francji.

W roku 1815 Holandia została połączona z Niderlandami Płd. (dzisiejszą Belgią) w Królestwo Zjednoczonych Niderlandów pod przywództwem Wilhelma I Orańskiego. Wspólne państwo nie przetrwało jednak długo, już w 1830 Belgowie odłączyli się od królestwa, by utworzyć własne państwo.

W 1848 r. uchwalono konstytucję, co dało początek liberalnym przemianom. Nadszedł kolejny wiek, a wraz z nim dwie wielkie wojny światowe. Wobec obu tych konfliktów Holandia ogłosiła neutralność, co jednak nie uchroniło jej od ataku hitlerowskich Niemiec w 1940 roku, i w efekcie od okupacji trwającej do 1945 r. W czasie wojny działał emigracyjny rząd w Londynie, na czele którego stała królowa Wilhelmina.

Po wojnie kolonie holenderskie zyskały niepodległość lub bardzo szeroką autonomię - w 1949 roku niepodległość zyskała Indonezja. Po II wojnie światowej Holandia zerwała z tradycyjną polityką neutralności, przystępując w 1949 do NATO, w 1957do EWG, protoplastki dzisiejszej Unii Europejskiej.

źródło: http://www.niderlandy.com

Zobacz więcej w osobnym artykule: Niderlandy (region historyczny).

Zobacz więcej w osobnym artykule: Republika Zjednoczonych Prowincji.

[edytuj] Gospodarka

W Holandii kładzie się ogromny nacisk na ekologię (wykorzystanie alternatywnych źródeł energii, zakładanie w samochodach instalacji gazowych itp.)

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

[edytuj] Demografia

Holandia jest 15. najgęściej zaludnionym krajem świata. Oficjalna liczba 393 osób na kilometr kwadratowy rośnie aż do 482, jeśli wziąć pod uwagę, że 20% powierzchni zajmują zbiorniki wodne.

Według rządowego biura statystycznego CBS Statline, 80,8% obywateli Holandii ma pochodzenie wyłącznie holenderskie, 8,7% – inne europejskie, 2,2% tureckie, 1,9% marokańskie, 6,4% – inne. Jednak statystyka ta nie obejmuje całego Królestwa Niderlandów, tj. Aruby i Antyli Holenderskich, w których większość stanowią osoby pochodzenia afrokaraibskiego.

W Holandii nie ma miast o wielkości miliona mieszkańców lub większych, ale 'cztery wielkie miasta', jak się o nich mówi (Amsterdam, Rotterdam, Haga oraz Utrecht), wraz z otaczającymi je mniejszymi miastami można uznać pod wieloma względami za jedno miasto. Aglomeracja ta nazywana jest Randstad ('koło miast'), z rolniczym 'zielonym sercem' (het Groene Hart) po środku.

[edytuj] Kultura

[edytuj] Język

Językiem urzędowym jest język niderlandzki, a we Fryzji od niedawna także fryzyjski. Holendrzy uczą się od dziecka języków obcych, bo mają świadomość, że zasięg ich rodzimego języka jest niewielki. Próby porozumienia się po holendersku mogą być przyjęte ze zdziwieniem i rozbawieniem, gdyż 90% zna angielski, a zagadnięty we własnym języku Holender często po prostu odpowiada po angielsku. Także znajomość języka niemieckiego (ok. 60%) i francuskiego (ok. 25%), znacznie ułatwia Holendrom życie. Często przeciętny, niewyróżniający się specjalnymi zdolnościami Holender zna kilka języków.

Holendrzy kultywują rodzime dialekty. Za rodzime dialekty uważa się takie, których użytkownicy są wstanie porozumieć się między sobą ( [[1]]- pola 15 i 16 [[2]]). Określa się je mianem lingua communis [[3]]]. Przykładowo takim właśnie dialektem jest dialekt limburski (pretendujący do uzyskania miana holenderskiego języka urzędowego, obok holenderskiego i fryzyjskiego ([[4]] GBR, [[5]] NL, [[6]] GER, Limbourgeois [[7]] FR). Dialektem tym, lub też według osób traktujących go jako pierwszy język ojczysty, nazywanym językiem limburskim posługuje się ludność autochtoniczna (około 1.6 mln na terenie Belgii i Holandii + 0.5 mln w Niemczech, [[8]] link do wiki po limbursku) zamieszkująca okolice Kolonii (Keulen , Koeln), Maastricht - Mestreech [[9]] por. [[10]] ) Akwizgranu ( Aachen, Aix-la-Chapelle [[11]], Aken ) oraz Eindhoven, aż do zachodniej części Zagłębia Ruhry po Duesseldorf- regionów obejmujących jedno z regnum powstałych po podpisaniu traktatu z Verdun w 843 r. przez wnuków Karola Wielkiego (Charlemagne). Nie zmienia to faktu, że dialektów jest mnóstwo. Bywa, że język mówiony sąsiedniej wioski to inny dialekt. Ciekawe, że ludzie wykształceni swobodnie posługują się rodzimymi dialektami i ta umiejętność wydaje im się naturalna.

[edytuj] Szkolnictwo

W Holandii szkoły wyższe są podzielone na dwie kategorie: uniwersytety (universiteit)

Uniwersytety w Holandii

Finansowane z budżetu
Erasmus Universiteit Rotterdam • Radboud Universiteit Nijmegen • Rijksuniversiteit Groningen • Technische Universiteit Delft • Technische Universiteit Eindhoven • Universiteit van Amsterdam • Universiteit Leiden • Universiteit Maastricht • Universiteit Twente • Universiteit Utrecht • Universiteit van Tilburg • Vrije Universiteit • Wageningen Universiteit

Niezależne
Katholieke Theologische Universiteit • Nyenrode Business Universiteit • Open Universiteit Nederland • Theologische Faculteit Tilburg • Theologische Universiteit Apeldoorn • Theologische Universiteit Kampen (Broederweg) • Theologische Universiteit Kampen (Oudestraat) • Universiteit voor Humanistiek

Międzynarodowe uniwersytety
Międzynarodowy Uniwersytet Limburg

oraz szkoły wyższe zawodowe (tzw. HBO albo hogeschool).