Franca

Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë


(Detaje)	(Detaje)

Moto Kombëtare: Liberté, Egalité, Fraternité
( Frëngjishtja :Liri, Barazi, Vllazëri)

Sistemi Republik

President Zhak Shirak

Kryeministër Dominik dë Vilepin

Sipërfaqja
-totale
-ujore 674,843 km² - ( 40-ta)
0.26 %

Popullsia
- Totale
- Dendësia 62,370,800 - (20 -ta)
111 b. / km²

Monedha Euro €

Zona kohore UTC :00

Pavarësia
nga - (shpallur)

Në OKB nga

Himni kombëtar

Kodi i internetit TLD .fr

Prefiksi telefonik +33

redaktoni

Republika Franceze, (frengjisht: République Française) është shtet i organizuar nga Franca metropolitane. Shteti i qendrës Evropiane, Parisi është një vend perendimor dhe anëtar i Bashkimit Evropian (BE).

Franca kufizohet ne veri-lindje me Belgjikën, Luksemburgun dhe Gjermanin; ne lindje nga Gjermania, Zvicra dhe Italia; ne jug-lindje me detin Mesdhe dhe kryesishtjen me Monakon; ne jug-pernedim me oqeanin Atlantik; dhe ne veri-perendim nga Mançea (Manche) dhe ngushtices tekë Pas de Kalais (Pas de Calais), qe ndan Francen me Anglinë dhe bashkon Mançenë me detin verior.

Franca është ndër inciatoret e krijimit të Bashkimit Evropian, zone e euro-së dhe hapesires Schengen. Si këshilltare e OSCE ështe gjymtyrë e këshillit sigurimit të Orgaizatës së Kombeve Bashkuara, ka ndikuar në afirmimin e Deklartës për të drejtat e njeriut dhe të qytetarëve të nxjerrur në vitin 1989. Edhe për kundër trazirave të fundit (2005) ajo merret si shtet që i rrespekton të drejtat e njerut.

Përndryshe Franca është antare e disa organizatave të njohura botërore ndër të cilat është edhe NATO prej të cilës ajo ishte tërhequr në vitin 1966.

[redaktoni] Historia

Artikulli kryesor Historia e Francës

[redaktoni] Politika

Artikulli kryesor Sistemi shtetror

[redaktoni] Njësitë administrative

Artikulli kryesor: Njësitë administrative të Francës

22 régions dhe 96 départements të Metropolitantit Francezë.

Franca ka 26 njësi administrative të nivelit të lartë të quajtura "Région" nga të cilat 22 janë pjesë e Metropolitantit Francezë (një është "territor kolektiv" korsikanë; një ishulli i Korsikës; një është si "regjion" gjuhësorë) dhe katër njësi janë si njësi "territoriale detare". Këto njësi ndahen më tutje në njësi më të vogla të quajtura "département". Departamentet janë të shifruara (shumica sipas ABC-së) dhe shifrat përdoren në raste si p.sh.: kodi postar apo tabelat e automjeteve.

Departamentet ndahen në 342 njësi më të vogla të quajtura arodisements (org.:arrondissements), mirëpo në këtë nivel nuk ka kuvende dhe shumica shërbejnë për kryerjen e punëve administrative. Arodisementet ndahen më tuje në 4,035 kantone (org.:Canton) njësi edhe më të vogla, por edhe këto nuk kanë kuvende por shërbejnë për organizimin administrative si p.sh.: ofrimin e shërbimit gjatë zgjedhjeve të lira. Përfundimisht arodisementet ndahen në 36,682 komuna (org.:Commune), njësi që kanë kuvendin zgjedhorë.

Régiones, départements, dhe communes janë të njohura si "bashkësi territoriale" (org.:collectivités territoriales) që nënkuptojnë njësi me asamblenë lokale si dhe ekzekutivin përderisa në anën tjetër arrondissements dhe cantonsjanë më tepër për çështje administrative.

[redaktoni] Gjeografia

Artikulli kryesor: Gjeografia e Francës

Sipërfaqja e përgjithshme e Francës është 547,030 km² duke lënë anash viset tjera nën administrimin e saj, shtrihet rreth koordinatave gjeografike 46 00 V, 2 00 L dhe 545,630 km ² të kësaj sipërfaqeje janë tokë ndërsa 1,400 km ² ujë. Vija bregdetare e Francës është 3,427 km e gjatë.

Klima e Francës në përgjithësi është me dimër të ftohtë dhe verë të butë por kjo nuk vlen për viset ë bregdetin e Mesdheut ku dimëni është i butë dhe vera e nxehtë.

Pjesa më e madhe e relievit në veri dhe perëndim e përbëjnë terrenet e rrafshëta dhe malet e ulëta, pjesa tjetër jugore përshkruhet nga Pirinjtë dhe ajo lindore nga Alpet e larta. Pika më e ultë e relievit gjendet nën nivelin përgjatë lumit Rëne (ang. Rohne) (-2m) dhe ajo më e lara në lartësi mbidetare prej 4,807 metrave në qafën malore Mont Blank (ang. Mont Blanc).

[redaktoni] Ekonomia

Artikulli kryesor Ekonomia e Francës

Franca deri me vitin 2005 zinte vendin e 5-të si fuqi ekonomike botërore, pas Shtetev te Amerikes, Japonis, Gjermanis, dhe Anglise me PIB nga 1744,4 miliarda dollar. Kjo ngritje është aferm ( shqyje me 2.8%)nga ajo te Anglise (1795 miliarda dollar), renditja ndrrohet sipas përqindjev ndërmjet dollarve, eurove, dhe livre-es sterling. Megjithatë pozita e saj euvropjane për PIB nepër banoret është vetem e 9-ta mbi 15 sipas Eurostat, organa zyrtare e statistikëve europjane. Ajo është e 4-ta eksportuese mondiale, e dyta për shërbime e prodhim bujqësor dhe prodhim bujqesore ushqimtar. Eshte e para adrese turistike boterore.

Ekonomia françeze është kryesisht nje ekonomi nga sherbimi. Sektori i periudhës së tretë permban 72% nga popullata aktive, kurse sektori i par (bujqesi, peshkim) perfaqeson ma shum se 4% dhe sektori i dyte (industri) 24%. Perqindjet papunësi kan perparu me 0.9% ne janar 2005 për ndertim me 2,716 miliona paditës pune=(10%). Ajo papunsi strukturale është nje ma e madhe ne Evrop.