మెదక్
వికీపీడియా నుండి
| మెదక్ జిల్లా | |
|---|---|
| రాష్ట్రము: | ఆంధ్ర ప్రదేశ్ |
| ప్రాంతము: | తెలంగాణ |
| ముఖ్య పట్టణము: | సంగారెడ్డి |
| విస్తీర్ణము: | 9,699 చ.కి.మీ |
| జనాభా (2001 లెక్కలు) | |
| మొత్తము: | 26.62 లక్షలు |
| పురుషులు: | 13.47 లక్షలు |
| స్త్రీలు: | 13.15 లక్షలు |
| పట్టణ: | 3.85 లక్షలు |
| గ్రామీణ: | 22.77 లక్షలు |
| జనసాంద్రత: | 274 / చ.కి.మీ |
| జనాభా వృద్ధి: | 17.29 % (1991-2001) |
| అక్షరాస్యత (2001 లెక్కలు) | |
| మొత్తము: | 53.24 % |
| పురుషులు: | 65.52 % |
| స్త్రీలు: | 40.68 % |
| చూడండి: ఆంధ్ర ప్రదేశ్ జిల్లాలు | |
భారత దేశము లోని ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్రంలో, తెలంగాణ ప్రాంతంలో మెదక్ జిల్లా ఉంది. మెదక్ పట్టణం హైదరాబాదుకు 100 కి మీ ల దూరంలో ఉంది. సంగారెడ్డి జిల్లాకు ముఖ్యపట్టణం. జిల్లాలోని ఇతర పట్టణాల్లో ముఖ్యమైనవి, సిద్ధిపేట , నర్సాపూర్, రామాయంపేట , గజ్వేల్, నారాయణ్‌ఖేడ్‌ మరియు గుమ్మడిదల.
[మార్చు] చరిత్ర
పూర్వం సిద్దాపూర్‌ అని పిలువబడే నేటి మెదక్, కాకతీయుల కాలంలో ఉచ్చస్థితిలో ఉండేది. ఆ కాలం నాటి దుర్గం మెదక్ లో ఉంది. కాకతీయ చక్రవర్తి, ప్రతాపరుద్రుని కాలంలో దీనిని నిర్మించారు. వ్యూహాత్మకంగా ఒక గుట్టపైన నిర్మించిన ఈ దుర్గాన్ని మెతుకుదుర్గం అని మెతుకుసీమ అని అనేవారు. ముఖద్వారం వద్ద కాకతీయుల ముద్ర ఐన రెండు తలల గండభేరుండం ఠీవిగ ఉంటుంది. కాకతీయుల నిర్మాణ ధురీణతకు ఈ కోట తార్కాణంగా నిలుస్తుంది. కోటలోని ఒక బావినుండి గొట్టాల ద్వారా కోటలోకి నీటి సరఫరా జరిగేది. కోటకు మూడు ద్వారాలున్నాయి: "ప్రథమ ద్వారం", గర్జిస్తున్న రెండు సింహాల మూర్తులతో కూడిన "సింహ ద్వారం", ఇరువైపులా రెండు ఏనుగుల ప్రతిమలు కలిగిన "గజ ద్వారం". కోటలో 17 వ శతాబ్దంకు చెందిన 3.2 మీటర్ల పొడవైన శతఘ్నిని చూడవచ్చు. సహజ సిద్ధమైన భౌగోళిక రూపురేఖలను చక్కగా వినియోగించుకున్న ఈ కోటకు చుట్టు ఉన్న గండ శిలలు సహజ రక్షణగా నిలుస్తున్నాయి.
[మార్చు] పర్యాటక ఆకర్షణలు
నిర్మాణ, శిల్పకళల చాతుర్యాన్ని ప్రదర్శించే దేవాలయాలెన్నో మెదక్ జిల్లాలో ఉన్నాయి. బొంతపల్లి లోని వీరభద్ర స్వామి దేవాలయం(హైదరాబాదు నుండి 25 కి మీ), జరసంగం, మంజీరా నది ఒడ్డున గల ఏడుపాయలు లోని కనకదుర్గ ఆలయం (మెదక్ నుండి 8 కి మీ), నాచగిరి లోని లక్ష్మీ నరసింహ స్వామి ఆలయం (హైదరాబాదు నుండి 55 కి మీ), సిద్ధిపేట లోని కోటి లింగేశ్వర స్వామి ఆలయం వీటిలో కొన్ని. సాంప్రదాయిక తెలంగాణా సంస్కృతికి మెదక్ జిల్లా నెలవు.
మెదక్ లోని చర్చి ఒక అమూల్యమైన చారిత్రక వారసత్వం. ఇది ఆసియా లోకెల్లా పెద్దదైన డయోసీసే కాక వాటికన్‌ తరువాత ప్రపంచంలోనే పెద్దది కూడా. మొదటి ప్రపంచ యుద్ధసమయంలో వచ్చిన కరువు సందర్భంగా ఈ చర్చిని నిర్మించారు. ఛర్లెస్‌ వాకర్‌ పోస్నెట్‌ అనే ఆయన అప్పట్లో రెవరెండుగా ఉండేవాడు. మూడేళ్ళపాటు పీడించిన కరువు భీభత్సానికి చలించిన ఆయన 1914 లో ఈ చర్చిని నిర్మించ తలపెట్టాడు. కళాత్మకమైన ఈ చర్చి నిర్మాణం పూర్తి చెయ్యడానికి పదేళ్ళు పట్టింది. ఒకేసారి 5000 మంది పట్టగల అతి పెద్ద చర్చి ఇది.
మెదక్ నుండి 60 కి మీ ల దూరంలో గల కొండాపూర్‌ వద్ద జరిపిన తవ్వకాల్లో శాతవాహనుల కాలం నాటి అవశేషాలు, బౌద్ధ నిర్మాణాలు బయట పడ్డాయి. పురావస్తు శాఖ వారు నిర్వహిస్తున్న సంగ్రహాలయం ఇక్కడ ఉంది. ఇక్కడ 8,100 పురాతన వస్తువులు ప్రదర్శన కోసం ఉంచారు. శాతవాహనుల నాణేలు కూడా ఇక్కడ ఉన్నాయి. ఈ నాణేలను బట్టి కొండాపూర్‌ కూడా శాతవాహనులకు చెందిన 30 నగరాల్లో ఒకటిగా కొందరు పరిశోధకులు భావిస్తున్నారు. బౌద్ధ స్థూపాలు, చైత్యాల అవశేషాలు కూడా కొండాపూర్‌ లో లభించడంతో ఈ ప్రాంతం ఒకప్పుడు గొప్ప బౌద్ధమత కేంద్రం గా వెలిగిందని కూడా తెలుస్తోంది. రోమను చక్రవర్తి ఆగస్టస్‌కు చెందిన బంగారు నాణెం కూడా ఇక్కడ ప్రదర్శనలో ఉంది. ఇంకా వెండి నాణేలు, పూసలు, మట్టి గాజులు, దంతం, రాగి, గాజు తో చేసిన అందమైన వస్తువులు ఉన్నాయి.
మెదక్‌కు 15 కి మీ ల దూరంలో గల పోచారం అడవి నిజాము నవాబు వేటకు వెళ్ళే స్థలం. 20 వ శతాబ్దపు తొలినాళ్ళలో దీనిని అభయారణ్యము గా ప్రకటించారు. పోచారం చెరువు పేరిట ఏర్పడిన ఈ అడవి 9.12 చ.కి.మీ ల విస్తీర్ణంలో వ్యాపించి ఉంది. ఎన్నో రకాల వృక్ష, జంతు జాతులకు నెలవైన ఈ అడవికి ఏటా రకరకాలైన పక్షులు వస్తూ ఉంటాయి. ఇకడ ఉన్న పర్యావరణ యాత్రా స్థలంలో ఐదు రకాల లేళ్ళను, దుప్పులను చూడవచ్చు. వేసవిలో 46°C దాటే ఉష్ణోగ్రత, శీతాకాలంలో 6°C కు పడిపోతుంది. ఈ అభయారణ్యంలో చిరుతపులి, అడవి పిల్లి, అడవి కుక్క, తోడేలు, నక్క, ఎలుగుబంటి, సాంబార్‌ దుప్పి, నీల్గాయి, చింకారా, నాలుగు కొమ్ముల దుప్పి మొద్సలైన జంతువులు ఉన్నాయి.
ప్రకృతి ఆరాధకులకు మెదక్‌లో ఎన్నో అందమైన ప్రదేశాలు ఉన్నాయి. హైదరాబాదుకు 35 కి మీ ల దూరంలో గల నర్సాపూర్ అడవి, గుమ్మడిదల, నర్సాపూర్ ల మధ్య 30 చ.కి.మీ ల వైశాల్యంలో విస్తరించి ఉన్నది. ఎన్నో రకాల చెట్లు, జంతుజాలం, ఎన్నో చెరువులతో ఈ అడవి కళకళలాడుతూ ఉంటుంది. మెదక్ కు 75 కి.మీ ల దూరంలో ఉన్న మంజీర అభయారణ్యం 20 చ కి మీ ల వైశాల్యంలో విస్తరించి ఉంది. ఈ అడవి సగటు వెడల్పు 500 నుండి 800 మీటర్లు. మంజీర, సింగూరు ఆనకట్టల మధ్య విస్తరించి ఉన్న ఈ అడవి తొమ్మి చిన్న చిన్న దీవుల సమాహరం. ఎన్నో రకాల వలస పక్షులు, బురద మొసళ్ళు మొదలైన వాటికి ఈ ప్రాంతం ఆలవాలం.
[మార్చు] మెదక్ మండలాలు
భౌగోళికంగా మెదక్ జిల్లాను 45 రెవిన్యూ మండలములుగా విభజించినారు.
 |
||
| 1 మనూరు | 16 సిద్దిపేట | 31 కోహిర్‌ |
| 2 కంగిటి | 17 చిన్న కోడూరు | 32 మునుపల్లి |
| 3 కల్హేరు | 18 నంగనూరు | 33 పుల్కల్లు |
| 4 నారాయణఖేడ్ | 19 కొండపాక | 34 సదాశివపేట |
| 5 రేగోడు | 20 జగ్దేవ్ పూర్ | 35 కొండాపూర్‌ |
| 6 శంకరంపేట (ఎ) | 21 గజ్వేల్ | 36 సంగారెడ్డి |
| 7 ఆళ్ళదుర్గ | 22 దౌలతాబాదు | 37 పటాన్ చెరువు |
| 8 టేక్మల్ | 23 చేగుంట | 38 రామచంద్రాపురం |
| 9 పాపన్నపేట | 24 యెల్దుర్తి | 39 జిన్నారం |
| 10 కుల్చారం | 25 కౌడిపల్లి | 40 హథ్నూర |
| 11 మెదక్ | 26 ఆందోళ్‌ | 41 నర్సాపూర్ |
| 12 శంకరంపేట (ఆర్) | 27 రైకోడ్‌ | 42 శివంపేట |
| 13 రామాయంపేట | 28 న్యాల్కల్‌ | 43 తూప్రాన్ |
| 14 దుబ్బాక | 29 ఝారసంగం | 44 వర్గల్‌ |
| 15 మీర్‌దొడ్డి | 30 జహీరాబాద్ | 45 ములుగు |
| ఆంధ్ర ప్రదేశ్ జిల్లాలు |  |
|---|---|
| అనంతపురం | అదిలాబాదు | కడప | కరీంనగర్ | కర్నూలు | కృష్ణ | ఖమ్మం | గుంటూరు | చిత్తూరు | తూర్పు గోదావరి | నల్గొండ | నిజామాబాదు | నెల్లూరు | పశ్చిమ గోదావరి | ప్రకాశం | మహబూబ్ నగర్ | మెదక్ | రంగారెడ్డి | వరంగల్ | విజయనగరం | విశాఖపట్నం | శ్రీకాకుళం | హైదరాబాదు | |
