నెల్లూరు

వికీపీడియా నుండి

నెల్లూరు జిల్లా
రాష్ట్రము:	ఆంధ్ర ప్రదేశ్
ప్రాంతము:	కోస్తా
ముఖ్య పట్టణము:	నెల్లూరు
విస్తీర్ణము:	13076 చ.కి.మీ
జనాభా (2001 లెక్కలు)
మొత్తము:	26.60 లక్షలు
పురుషులు:	13.41 లక్షలు
స్త్రీలు:	13.19 లక్షలు
పట్టణ:	6.04 లక్షలు
గ్రామీణ:	20.56 లక్షలు
జనసాంద్రత:	203 / చ.కి.మీ
జనాభా వృద్ధి:	11.18 % (1991-2001)
అక్షరాస్యత (2001 లెక్కలు)
మొత్తము:	65.9 %
పురుషులు:	74.45 %
స్త్రీలు:	57.24 %
చూడండి: ఆంధ్ర ప్రదేశ్ జిల్లాలు

నెల్లూరు, భారతదేశం లోని ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్రంలో దక్షిణతీరప్రాంతపు జిల్లా, నెల్లూరు జిల్లాలో ఒక ముఖ్య పట్టణం. నెల్లూరు వరి సాగుకు, ఆక్వా కల్చర్‌ కు ప్రసిద్ధి.

[మార్చు] చరిత్ర

నెల్లూరుకు విక్రమసింహపురి అనే పేరు కూడా ఉంది. విక్రమసింహ మహావీర, మనుమసిద్ధి మహారాజు సింహపురి రాజధానిగా నెల్లూరు ప్రాంతాన్ని పరిపాలించాడు. మహాభారతాన్ని తెనిగించిన కవిత్రయంలో ఒకడైన,కవి బ్రహ్మ,ఉభయ కవిమిత్రుడు కవి తిక్కన, ఇతని వద్దే ప్రధాన మంత్రిగా పనిచేశాడు. ఖడ్గ తిక్కన్న ఇతని రక్షణామాత్యుడు. మనుమసిద్ధి కాలంలో ఈ ప్రాంతం సస్యశ్యామలమై అత్యధిక వరి ధాన్యపు ఉత్పత్తితో విలసిల్లేది. అందుకే ఈ ప్రాంతానికి నెల్లు ( తమిళంలో వరి అని అర్ధం) పేరుమీదుగా నెల్లువూరు అనే పేరు వచ్చింది. ఈ ప్రదేశ స్థలపురాణం, చరిత్రల ప్రకారం కాలక్రమంలో నెల్లువూరు నెల్లూరుగా రూపాంతరం చెందింది. ఆంగ్లేయుల పరిపాలనా కాలంలో నెల్లూరు, ఆంధ్రప్రదేశ్‌ లో ప్రముఖ విద్యా కేంద్రంగా ప్రసిద్ధి చెందింది.

ఈ ప్రాంతంలో క్వార్త్జైట్‌ అనే ఒక ప్రత్యేక తరహా ఫ్లింటు రాళ్లు విరివిగా లభిస్తాయి. వీటితో ఆదిమానవులు తమ ఆయుధాలు, పనిముట్లు తయారు చేసే వారు. మగధ సామ్రాజ్య స్థాపన తరువాత ఈ ప్రాంతం మీద కూడా మగధ ప్రభావం ఉండినట్లు తెలుస్తున్నది. క్రీ.శ.3వ శతాబ్దములో నెల్లూరు అశోకుని సామ్రాజ్యంలో భాగమైంది. ఆ తరువాత 4వ శతాబ్దం నుండి 6వ శతాబ్దం వరకు జిల్లా పల్లవుల పాలనలో ఉన్నది. 7వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో ఉత్తరాన పల్లవుల ప్రాభవం తగ్గి, అధికారం క్షీణించి, దక్షిణానికి పరిమితమైపోయారు. ఆంగ్లేయుల పరిపాలనలో జిల్లా శాంతియుతంగా ఉన్నది. ఈ కాలంలో రాజకీయ ప్రాముఖ్యత కలిగిన ఒకే ఒక సంఘటన 1838 లో బ్రిటీషు పాలకులకు వ్యతిరేకంగా కర్నూలు నవాబు పన్నిన తిరుగుబాటు కుట్రలో పాలుపంచుకొన్నందుకు ఉదయగిరి జాగిర్దారు నుండి ఉదయగిరి జాగీరును లాగివేసుకోవటం. జిల్లా నేరుగా బ్రిటిషువారి పాలనలో వచ్చిన తర్వాత, 1904 లో ఒంగోలు తాలుకాను అప్పుడే కొత్తగా ఏర్పడిన గుంటూరు జిల్లాకు బదిలీ చేయటం తప్ప జిల్లాలో పెద్ద మార్పులేమీ జరగలేదు.

నెల్లూరు జిల్లా, 1953 అక్టోబర్ 1 దాకా సంయుక్త మద్రాసు రాష్ట్రం లో భాగంగా ఉన్నది. 1956 నవంబర్‌ 1 న భాషాప్రయుక్తంగా రాష్ట్రాల పునర్విభజన జరిగినపుడు జిల్లా ఆంధ్రప్రదేశ్‌ రాష్ట్రం కిందికి వచ్చింది.

[మార్చు] అవీ-ఇవీ

విజయవాడ, చెన్నై నగరాల మధ్యన నెల్లూరు ఉండటం వల్ల వ్యాపార కేంద్రంగా అభివృద్ధి చెందుతున్నది. జిల్లాలో పెన్నా నది ఒడ్డున ఉన్న రంగనాయకుల స్వామివారి ఆలయం, ఉదయగిరి కోట, నరసింహ కొండ, పెంచల కోన, వెంకటగిరి కోట, మైపాడు బీచ్‌, శ్రీహరికోట వద్ద ఉన్న విఖ్యాతిగాంచిన రాకెట్‌ ప్రయోగ కేంద్రం,శ్రీ కామాక్షితాయి ఆలయం జొన్నవాడ, కృష్ణపట్నం రేవు, నేలపట్టు మొదలైన అనేక చూడదగిన ప్రదేశాలు ఉన్నాయి.

నెల్లూరు జిల్లా వరి సాగుకు చాలా ప్రసిద్ధి చెందింది. ఈ ప్రాంతాన్ని భారతదేశ ధాన్యాగారం అని అంటారు. బంగాళా ఖాతపు తీరం వెంట చేపల, రొయ్యల పెంపకానికి (ఆక్వా కల్చర్‌) నెల్లూరు చాలా ప్రసిద్ధి.

జిల్లాకు చెందిన బెజవాడ గోపాల రెడ్డి ఆంధ్ర రాష్ట్ర ముఖ్యమంత్రి గాను, ఉత్తర ప్రదేశ్ రాష్ట్ర గవర్నరు గాను పని చేశారు. ఆంధ్ర ప్రదేశ్ పూర్వపు ముఖ్యమంత్రి నేదురుమల్లి జనార్దన రెడ్డి నెల్లూరు జిల్లాకు చెందిన వాడే. నెల్లూరులో తెలుగు సినిమాలకు విపరీతమైన అభిమాన వర్గం ఉంది. పట్టణంలో చాలా సినిమా థియేటర్లు ఉన్నాయి. ప్రముఖ తెలుగు సినిమా నటుడు చిరంజీవి ఇక్కడే చదివాడు. ప్రముఖ తెలుగు సినిమా కవి ఆచార్య ఆత్రేయ ఈ జిల్లాకు చెందినవాడే. విఖ్యాతిగాంచిన రాకెట్‌ ప్రయోగ కేంద్రం "సతీష్‌ ధావన్‌ అంతరిక్ష పరిశోధనా కేంద్రము" (షార్‌) నెల్లూరు జిల్లా లోని శ్రీహరికోట లో ఉంది.

నెల్లూరు జిల్లా అనేక ఆలయాలకు ప్రసిద్ధి చెందినది. వాటిలో కొన్ని అద్భుతమైనవి.
- రంగనాథస్వామి ఆలయం
- శ్రీ కామాక్షితాయి ఆలయం, జొన్నవాడ
- చంగళ్లమ్మ గుడి, సూళ్లూరుపేట
- పెనుశిల నరసింహస్వామి గుడి, పెంచలకోన
రెవెన్యూ విభాగాలు (3): నెల్లూరు, కావలి, గూడూరు
లోక్‌సభ స్థానం (1): నెల్లూరు
శాసనసభా నియోజక వర్గాలు (11): గూడూరు, సూళ్ళూరుపేట, ఉదయగిరి, కావలి, ఆలూరు, కోవూరు, ఆత్మకూరు, రాపూరు, నెల్లూరు, సర్వేపల్లి, వెంకటగిరి.
నదులు: పాలేరు, మున్నేరు, పిల్లవాగు, పైడేరు, పెన్న, ఉప్పుటేరు, స్వర్ణముఖి, కాళంగి.
దర్శనీయ ప్రదేశాలు
- పులికాట్ సరస్సు: 500 చ.కి.మీ. విస్తీర్ణంలో విస్తరించి ఉన్న ఉప్పునీటి సరస్సు.
- నెల్లూరు
- శ్రీహరికోట అంతరిక్ష ప్రయోగకేంద్రం
- మైపాడు బీచ్
- నేలపట్టు పక్షి సంరక్షణ కేంద్రం: సూళ్ళూరుపేట దగ్గర బూడిదరంగు పెలికన్స్ కోసం ఈ కేంద్రాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.