హైదరాబాదు

వికీపీడియా నుండి

హైదరాబాదు
హైదరాబాదు
రాష్ట్రము  - జిల్లా(లు)	ఆంధ్ర ప్రదేశ్  - హైదరాబాదు జిల్లా
అక్షాంశ రేఖాంశాలు	17.366° N 78.476° E
విస్తీర్ణం  - ఎత్తు	260 కి.మీ²  - 536 మీటర్లు
టైం జోన్	IST (UTC+5:30)
జనాభా (2006)  - జనసాంద్రత  - Agglomeration (2006)	3,632,094  - 14,192/కి.మీ²  - 6,100,000 (6th)
మేయరు	తీగల కృష్ణా రెడ్డి [1]
కోడ్‌లు  - తపాళా  - టెలిఫోను  - వాహన	- 500 xxx  - +91-40  - AP9, AP10, AP11, AP12, AP13, AP28, AP29

హైదరాబాదు , ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్త్రము యొక్క రాజధాని. హైదరాబాదు నగరము సుసంపన్నమైన సాంస్కృతిక వారసత్వానికి, ప్రముఖ చరిత్రకు, కట్టడాలకు, మసీదులకు, దేవాలయములకు, చక్కని కళలకు, హస్తకళలకు మరియు నాట్యానికి ప్రసిద్ది. హైదరాబాదు భారత దేశము లో ఆరవ అతిపెద్ద మహానగరము^[2]. అంతేకాదు హైదరాబాదు చుట్టు పక్కల మునిసిపాలిటీలను కలుపుకుపోతే ప్రపంచంలోని మహానగరాలలో 41వ స్తానాన్ని ఆక్రమిస్తుంది. ^[3]

హైదరాబాదు భారతదేశంలో బాగా అభివృధి చెందిన నగరాలలో ఒకటి, అంతేకాదు సాఫ్టువేరు రంగంలో కూడా బాగా పేరు ప్రఖ్యాతులు సంపాదిస్తుంది. హైదరాబాదు మరియు సికింద్రాబాద్‌లు జంట నగరాలుగా ప్రసిద్ది పొందినాయి. హుస్సేన్‌ సాగర్‌ ఈ రెండు నగరాలను వేరు చేస్తుంది, ట్యాంకు బండ్ వీటిని కలుపుతుంది. హుస్సేన్‌ సాగర్‌ను ఇబ్రహీం కులీ కుతుబ్ షా వలీ 1562లో నిర్మించిన ఒక పెద్ద కృత్రిమ సరస్సు. హైదరాబాదుకు మధ్యలో చార్మినారును మహమ్మద్ కులీ కుతుబ్ షా 1591లో అప్పటిదాకా విజృంభించిన ప్లేగు వ్యాధి నిర్మూలనకు చిహ్నముగా నిర్మించారు.

విషయ సూచిక 1 చరిత్ర 1.1 పేరు పుట్టుక 1.2 స్వాతంత్రం అనంతరం 2 వాణిజ్య వ్యవస్ధ 2.1 రియలెస్టేటు రంగము 2.2 ఐటి రంగము 3 విద్య 4 పౌర పరిపాలన 5 రవాణా వ్యవస్థ 5.1 విమానాశ్రయాలు 5.2 రైలు రవాణా 5.3 రోడ్డు రవాణా 6 భౌగోళికము 7 గణాంకాలు 8 సంస్కృతి 9 రుచులు 10 క్రీడలు 11 ప్రస్తుత సమస్యలు 12 ఆకర్షణలు 13 మరిన్ని చిత్రాలు 14 చూడండి 15 మూలాలు 16 బయటి లింకులు

[మార్చు] చరిత్ర

ప్రధాన వ్యాసం: హైదరాబాదు చరిత్ర

హైదరాబాదును మూసీ నది ఒడ్డున క్రీ.శ. 1590 దశకంలో, కుతుబ్ షాహీ వంశస్తుడయిన, మహమ్మద్ కులీ కుతుబ్ షా నిర్మించాడు^[4]. గోల్కొండలోని నీటి సమస్యకు సమాధానంగా పరిపాలనను ఇక్కడకు మార్చారని చరిత్రకారులు చెబుతారు. ఇక్కడి నుండే కుతుబ్ షాహీ వంశస్తులు ఇప్పటి తెలంగాణ ప్రాంతాన్ని మరియు కర్ణాటక, మహారాష్ట్రలలోని కొన్ని భాగాలను పాలించారు.^[5]

[మార్చు] పేరు పుట్టుక

హైదరాబాదునకు భాగ్యనగరము అనే పేరు కూడా ఉంది. మహమద్ కులీ కుతుబ్‌షా భాగమతి అనే బంజారాను ప్రేమించి పెండ్లి చేసుకుంటాడు. ఆ తరువాత ఆవిడ పేరుమీదనే భాగ్యనగరము అని పేరు పెడతాడు. పెళ్ళయిన తరువాత భాగమతి ఇస్లాం మతం స్వీకరించి, హైదర్ మహల్ అని పేరు మార్చుకుంటుంది. దానిని అనుసరించి నగరం పేరు కూడా హైదరాబాదుగా (అనగా హైదర్ యొక్కనగరం) రూపాంతరం చెందుతుంది. ఉర్దు బాషాయుక్తమ్ గా చూస్తె హిదరాబాదు పెరు వెనక మరొక అర్థమ్ వున్ది. హైదర్ (రాజు పెరు) ఎక్కడయితె ఆబాదు (ప్రఖ్యాతి) అయ్యాదొ ఆ నగరమె హైదరాబాదు అని ప్రతీతి.

[మార్చు] స్వాతంత్రం అనంతరం

1947లో భారతదేశాంలో ఆంగ్లేయుల పాలన అంతమయిన తరువాత అప్పటి నిజాము స్వతంత్రంగా పాలన సాగించాలని నిర్ణయించాడు. వ్యాపార, వానిజ్యాలు స్తిరముగా ఉండేదుకు హైదరాబాదు రాజ్యానికి అన్ని వైపులా ఉన్న భారత దేశంతో ఒప్పందం కుదుర్చుకున్నాడు. అప్పటి తెలంగాణా కమ్యునిస్టులు హైదరాబాదును బారత దేశంలో కలుపుటకు, నిజాము సొంత సైన్యమయిన రజాకర్ల మీద చేసిన పోరాటం వలన శాంతి బధతలు క్షీణించాయి. పెరిగిన హింస కారణంగా అప్పటి మద్రాసు రాష్ట్రంలో ఉన్న కోస్తా ఆంధ్ర ప్రాంతానికి వలసలు బాగా పెరిగినాయి. అటువంటి సమయంలోనే, అప్పటి హోంమంత్రి, సర్దార్ వల్లభాయి పటేలు నేతృత్వంలో భారతదేశం ఆపరేషన్ పోలో పేరుతో పోలీసు చర్యకు ఉపక్రమించింది. సెప్టెంబరు 17, 1948న, అంటే భారతదేశానికి స్వాతంత్రం వచ్చిన సంవత్సరం తరువాత, హైదరాబాదును ఈదు రోజుల పోలీసు చర్య ద్వారా భారతదేశంలో కలిసింది. భారతదేశంలో అంతర్బాగమయిన తరువాత ఎనిమిది సంవత్సరాలపాటు హైదరాబాదు ఒక ప్రత్యేక రాష్టంగా ఉన్నది. 1956 నవంబర్ 1న భారత దేశాన్ని భాషాప్రయుక్త రాష్ట్రాలుగా విభజించినపుడు హైదరాబాదు రాష్ట్రం మూడు భాగాలుగా విడి ఆంధ్ర ప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, కర్నాటక లలో కలిసిపోయింది. హైదరాబాదు నగరం మరియు దాని చుట్టుపక్కల తెలుగు మాట్లాడే ప్రాంతాలు ఆంధ్ర ప్రదేశ్లో కలిసాయి, అంతేకాదు హైదరాబాదు ఆంధ్రప్రదేశ్‌కు రాజధాని అయింది.

[మార్చు] వాణిజ్య వ్యవస్ధ

హైదరాబాదు నగరం ముత్యాలకు, చెరువులకు పేరు సంపాదించినది, ఈ మధ్యన ఐటి వలన కూడా మంచి పేరు ప్రఖ్యాతులు సంపాదిస్తుంది. చార్మినారుకు దగ్గరలోనే ముత్యాల మార్కెట్టు ఉంది. వెండి గిన్నెలు, చీరలు, నిర్మల్ మరియు కలంకారి బొమ్మలు, గాజులు, పట్టు, చేనేత, నూలు వస్త్రాలు, లాంటి మరెన్నో వస్తువులతో ఇక్కడ శతాబ్దాల తరబడి వర్తకం నిర్వహిస్తున్నారు.

ప్రపంచంలోనే అతిపెద్దదైన సినిమా నిర్మాణ కేంద్రం [[రామోజీ ఫిలం సిటీ]] ఇక్కడే ఉంది. రెండు వేల ఎకరాల సువిశాల ప్రదేశంలో ఈ కేంద్రాన్ని 1996లో నిర్మించారు^[6]. అంతే కాదు ఆరు వందల లొకేషన్లను కల్పించే ఈ సినీ నిర్మాణ కేంద్రం అతిపెద్ద సినీ నిర్మాణ కేంద్రంగా గిన్నీసు బుక్కులో స్థానం కూడా సంపాదించింది. ^[7]

హైదరాబాదు పేరెన్నికగన్న పరిశోధనాలయాలు మరియు విధ్యాలయాలు ఎన్నో ఉన్నాయి. వాటిలో కొన్ని ప్రభుత్వ అజమాయిషీలో ఉంటే ఇంకొన్ని వ్యక్తుల అజమాయిషీలో ఉన్నాయి. అంతేకాదు అవన్నీ వివిద రకాలయిన రంగాలకు విస్తరించాయి కూడా. వాటిలో కొన్ని:

• డాక్టరు రెడ్డీస్ లాబరేటరీలు - న్యూయార్క్ స్టాక్ ఎక్స్చేంజిలో లిస్టయిన ప్రముఖ మందుల కంపెనీ.
• సిడిఎఫ్డి ఫోరెన్సిక్ లాబరేటరీ - భారత దేశంలో పేరెన్నికగన్న నేర పరిశోధనా సంస్థ.
• ఎల్వీ ప్రసాద్ కంటి ఆసుపత్రి

హైదరాబాదులోనే స్థాపించబోయే మరికొన్ని ముఖ్యమయిన ప్రాజెక్టుల వివరాలు

• జీనోము వ్యాలీ :- ఇది ICICI బ్యాంకు మరియు ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ప్రభుత్వం సంయుక్తంగా నిర్వహిస్తున్న ప్రాజెక్టు. బయోటెక్నాలజీ కంపెనీలకు ఉపయుక్తగా ఉండేటట్లు 200 ఎకరాలలో ఒక నాలేడ్జి పార్కును స్థాపించే ప్రయత్నం ఇది.^[8]
• రాజీవ్ గాంధీ నానో టెక్ సిలికాన్ ఇండియా పార్కు :- దీనిని శంశాబాదు లో నిర్మింప తలపెట్టిన కొత్త అంతర్జాతీయ విమానాస్రయానికి దగ్గరలో నిర్మిస్తున్నారు. దీనిని 350-ఎకరాలలో (మొదటి దశ 50 ఎకరాలు) నిర్మించాలని తలపెట్టారు. ఈ ప్రాజెక్టు వలన ఆంధ్రప్రదేశ్లో సుమారు 250 కోట్ల (మొదటి దశలో 60 కోట్లు) డాలర్ల పెట్టుబడులు వస్తాయని అంచానా వెస్తున్నారు. ^[9]

[మార్చు] రియలెస్టేటు రంగము

భారత దేశంలోని మరెన్నో ఇతర నగరాలలాగానే హైదరాబాదులో కూడా రియలెస్టేటు రంగము మంచి వృద్ది సాధిస్తుంది. అందుకు ముఖ్య కారణంగా ఇటీవల కాలంలో టామర తంపరగా వస్తున్న ఐటి కంపెనీలనే చెప్పుకోవచ్చు. ప్రభుత్వం హైటెక్ సిటీని నిర్మించిన తరువాత ఎంతోమంది ప్రైవేటు భాగస్వాములు కూడా ఐటి పరిశ్రమలను దృష్టిలో పెట్టుకుని నిర్మాణాలు చేపడుతున్నారు. అంతేకాదు సింగపూరు లో కార్యకలాపాలు సాగించే ఎసెండాస్ 2002లో హైదరాబాదులోని హైటెచ్ సిటీ దగ్గర ఐటీ పార్కుని నిర్మించటానికి ఎల్&టి తో మరియు ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ప్రభుత్వంతో ఒప్పందం కుదుర్చుకున్నారు ^[10]. అంతే కాదు ఆంధ్ర ప్రదేశ్ గృహ నిర్మాణ సంస్థ కూడా, CESMA International అనే సింగపూరుకు చెందిన సంస్థతో ఒప్పందం కుదుర్చుకుని ఐటి ఉద్యోగులకు ఉపయుక్తంగా పోచారం దగ్గర 16000 గృహాల సముదాయాని నిర్మించ తలపెట్టింది ^[11].

[మార్చు] ఐటి రంగము

1990 దశకం తరువాత హైదరాబాదులో ఐటి మరియు ఐటిఇఎస్ కంపెనీలు తామరతంపరగా పెరిగిపోవటం మొదలయింది. అప్పటి నుంది హైదరాబాదును సైబరాబాదు అని కూడా పిలవడం మొదలుపెట్టారు. అంతేకాదు హైదరాబాదును బెంగులూరు తరువాత రెండో [[సిలికాను వ్యాలీ]] గా పిలుస్తున్నారు. ఈ రంగం వలన హైదరాబాదుకు ఎన్నో పెట్టుబడులు రావడంతో సాంకేతిక రంగంలో హైదరాబాదు పేరు దేశమంతా వ్యాపించింది. విద్య మీద ప్రజలు చూపించే శ్రద్ధ ఇక్కడి ఉత్పాదకత, వాణిజ్యం పెరగడానికి దోహదపడ్డాయి. భారతదేశపు నాలుగో పెద్ద సాఫ్టువేరు కంపెనీ సత్యం కంప్యూటర్స్ యొక్క ముఖ్య కార్యాలయం ఇక్కడే ఉంది. ఐ బి ఎం, ఇన్ఫోసిస్, టాటా కన్సల్టెన్సీ సర్వీసెస్, విప్రో, మైక్రోసాఫ్ట్, గూగిల్, ఒరాకిల్,డెల్, కాన్బే, జిఇ, డెలాయిట్, హెచ్ఎస్‌బిసి, జూనో, ఇంటర్‌గ్రాఫ్, కీన్, బాన్ ఇక్కడున్న ప్రముఖ కంపెనీలలో కొన్ని. ప్రతిస్టాత్మక మయిన ఫ్యాబ్ సిటీ ప్రాజెక్టును సాధించి తానే భవిస్యత్తు ఐటి కేంద్ర బిందువునని చాటి చెప్పింది^[12].

[మార్చు] విద్య

ప్రధాన వ్యాసం: హైదరాబాదు విద్యాసంస్థలు

విద్య పరంగా హైదరాబాదు దక్షిణ భారతంలో ప్రముఖ కేంద్రం. ఇక్కడ రెండు కేంద్ర విశ్వవిద్యాలయాలు, రెండు డీండు విశ్వవిద్యాలయాలు మరియు ఆరు రాష్ట్ర విశ్వవిద్యాలయాలు ఉన్నాయి. ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలం భారతదేశంలో ఉన్న పురాతన విశ్వవిద్యాలయాలలో ఒకటి. సాంకేతిక విద్యకు సంబందించి జవహర్లాల్ నెహ్రూ టెక్నొలాగికల్ విశ్వవిద్యాలం, ఇంటర్నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఇన్ఫర్మేషన్ టెక్నాలజీ లాంటి విద్యాలయాలు ఇక్కడ ఉన్నాయి. హైదరాబాదు కేంద్రీయ విశ్వవిద్యాలయం, సెంట్రల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఇంగ్లీష్ అండ్ ఫారిన్ లాంగ్వేజెస్ హైదరాబాదుకు విద్యారంగంలో ఖ్యాతి తెచ్చిన సంస్థల్లో కొన్ని. ఇండియన్ స్కూల్ ఆఫ్ బిజినెస్, ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ కెమికల్ టెక్నాలజీ, నల్సార్, అడ్మినిస్ట్రేటివ్ స్టాఫ్ కాలేజి ఆఫ్ ఇండియా, ఇంజనీరింగ్ స్టాఫ్ కాలేజి ఆఫ్ ఇండియా, సెంటర్ ఫర్ సెల్యులర్ అండ్ మాలిక్యులర్ బయాలజీ, నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ న్యూట్రిషన్ వంటి ప్రముఖ సంస్థలెన్నో ఉన్నాయి. దక్షిణ భారతంలోనే అతిపెద్ద ఇస్లామిక్ విశ్వవిద్యాలయం అయిన జామియా నిజామియా కూడా ఇక్కడే ఉంది.

[మార్చు] పౌర పరిపాలన

నగర పరిపాలన హైదరాబాదు నగరపాలక సంస్థ చేతిలో ఉంది. దీనికి నేత మేయరు అయినప్పటికీ ఆయన అధికారాలు పరిమితం. నిజమైన అధికారాలు రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నియమించే మునిసిపల్ కమిషనరు అనబడే ఒక ఐఏఎస్ అధికారి చేతిలో ఉంటాయి. ప్రస్తుతం తీగల కృష్ణా రెడ్డి^[1] మేయరుగా, సంజయ్ జాగు^[13] మునిసిపల్ కమీషనరుగా వయవహరిస్తున్నారు. ప్రజల నిత్యావసరాలు, మౌలిక వసతులకు బాధ్యత ఈ సంస్థదే. నగరం 100 వార్డులుగా విఉభజింపబడి ఉంది. ఒక్కో వార్డుకు ఒక కార్పొరేటరు ఎన్నికై కార్పొరేషనులో తన వార్డుకు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తాడు. నగరప్రాంతం మొత్తం ఆంధ్ర ప్రదేశ్‌లోని 23 జిల్లాల్లో ఒకటి - అదే హైదరాబాదు జిల్లా. ఆస్తుల దస్తావేజులు, రెవిన్యూ సమీకరణకు జిల్లా కలెక్టరు బాధ్యుడు. హైదరాబాదు జిల్లాలో ఎన్నికల నిర్వహణ బాధ్యత కూడా కలెక్టరుదే.

భారతదేశంలోని ఇతర మహానగరములలో వలెనే, హైదరాబాదు పోలీసుకు పోలీసు కమీషనరుగా ఒక ఐపీఎస్‌ అధికారి ఆధిపత్యము వహిస్తున్నాడు. హైదరాబాదు పోలీసు రాష్ట్ర హోంమంత్రిత్వ శాఖ నేతృత్వములో పని చేయును. హైదరాబాదును ఐదు పోలీసు జోన్లుగా విభజించారు. ఒక్కొక్క జోన్‌కు ఒక డిప్యూటీ కమీషనర్‌ ఆఫ్‌ పోలీసు అధిపతిగా ఉంటాడు. ట్రాఫిక్‌ పోలీసు విభాగము హైదరాబాదు పోలీసు శాఖలో పరిమిత స్వయంప్రతిపత్తి కలిగిన ఒక విభాగము. ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్రము మొత్తము తన న్యాయ పరిధిలో ఉండే ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ఉన్నత న్యాయస్థానము యొక్క పీఠము హైదరాబాదు నగరంలోనే ఉంది. హైదరాబాదులో రెండు దిగువ న్యాయస్థానములు, పౌరసంబంధ సమస్యలకై చిన్న సమస్యల (small cases) న్యాయస్థానము మరియు నేర విచారణ కొరకు ఒక సెషన్స్ న్యాయస్థానము కలవు. హైదరాబాదు నగరానికి లోక్‌సభ లో రెండు సీట్లు మరియు ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్ర శాసనసభ లో పదమూడు సీట్లు ఉన్నాయి.

[మార్చు] రవాణా వ్యవస్థ

[మార్చు] విమానాశ్రయాలు

హైదరాబాదులోని బేగంపేట విమానాశ్రయము నుండి భారతదేశంలోని అన్ని ముఖ్య పట్టణాలకు, మరియు కొన్ని అంతర్జాతీయ గమ్యములకు విమాన ప్రయాణ సౌకర్యము ఉంది. దేశీయ విమానాలు ఎన్‌టి రామారావు టెర్మినల్ నుండి, అంతర్జాతీయ విమానాలు రాజీవ్ గాంధీ టెర్మినలు నుండి ప్రయానికులను గమ్యాలకు చేరుస్తాయి^[14]. మధ్య ప్రాచ్యము, నైరుతి ఆసియా, దుబాయి, సింగపూరు, మలేసియా మరియు ఈ మధ్యనే చికాగో, ఫ్రాంక్‌ఫర్ట్ మొదలైనటువంటి అంతర్జాతీయ గమ్యస్థానాలకు చక్కని విమాన ప్రయాణ సౌకర్యములు కలవు.

పెరుగుతున్న అవసరాలను దృష్టిలో పెట్టుకొని మార్చి 2008 నాటికి హైదరాబాదులోని షంషాబాదులో కొత్త అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయాన్ని నిర్మించాలని ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ప్రభుత్వం నిర్ణయించింది. ఈ ప్రాజెక్టు పోర్తయితే ఇక్కడి నుండి సంవత్సరానికి 5 కోట్ల మంది విమానా సౌకర్యాన్ని వినియోగించుకో గలుగుతారు^[15]. అంతేకాదు 4కిమీపైగా ఉన్న రన్‌వే సౌకర్యంతో, ప్రపంచంలోనే అతిపెద్దదయిన ఎయిర్‌బస్ A380 విమానము కూడా ఇక్కడి నుండి రాకపోకలు సాగించగలదు.^[16]

[మార్చు] రైలు రవాణా

హైదరాబాదుకు జంటనగరమైన సికింద్రాబాదులో దక్షిణమధ్య రైల్వే ముఖ్యకార్యాలయం ఉంది. ఇక్కడి నుండి దేశంలోని అన్ని ప్రాంతాలకు రైలు సౌకర్యం ఉంటుంది. హైదరాబాదులో మొత్తం మూడు ముఖ్య రల్వేస్టేషన్లు ఉన్నాయి:

1. సికింద్రాబాదు రైల్వేస్టేషను
2. నాంపల్లి రైల్వేస్తేషను
3. కాచిగూడ రైల్వేస్టేషను

హైదరాబాదు నగరంలో పెరుగుతున్న రవాణా అవసరాలకుగాను, 2003లో మల్టీ మోడల్ రవాణా వ్యవస్థను నిర్మించడం మొదలు పెట్టారు. ఈ వ్యవస్థ రైలు రవాణా మరియు రోడ్డు రవాణాను అనుసందించటాకి ఉపయోగపడుతుంది. ప్రస్తుతం ఈ వ్యవస్థ వలన, సికింద్రాబాదు - లింగంపల్లి, హైదరాబాదు (నాంపల్లి) - లింగంపల్లి, సికింద్రాబాదు - ఫలక్‌నుమా, లింగంపల్లి - ఫలక్‌నుమా, హైదరాబాదు (నాంపల్లి) - ఫలక్‌నుమా దారులలో రైలు బండ్లు తిరుగుతున్నాయి. భవిష్యత్తులో ఫలక్‌నుమా - షంషాబాదు, సికింద్రాబాదు - మనోహరబాదుla madya కూడా రైలు బండ్లు తిరిగేందుకు సన్నాహాలు జరుగుతున్నాయి. ఇది కాక నగరానికి మెట్రో రైలు కూడా వచ్చే సూచనలు ఉన్నాయి ^[17].

[మార్చు] రోడ్డు రవాణా

హైదరాబాదు దేశంలోని చాలా నగరాలతో రోడ్డుద్వారా అనుసంధానమై ఉన్నది. వాటిలో బెంగలూరు, ముంబాయి, పూనె, నాగ్‌పూర్, విజయవాడ, వరంగల్, గుంటూరు మరియు కర్నూలు చెపుకోతగ్గవి. ముఖ్యంగా తెలంగాణాలోని అన్ని పటణాలకు ఇక్కడి నుండి రోడ్లు ఉన్నాయి. జాతీయ రోడ్లయిన ఎన్‌హెచ్-7, ఎన్‌హెచ్-9 మరియు ఎన్‌హెచ్-202 నగరంలో నుండే వెల్తుంటాయి.

హైదరాబాదు నగరం లోపలకూడా అత్భుతమైన రోడ్లు ఉన్నాయి. ట్రాఫిక్ సమస్యలను తగ్గించేందుకై ఎన్నో ఫ్లైఓవర్లు నిర్మించటం జరిగింది. ముఖ్యమయినా రోడ్లు చాలావరకు 3-లేన్ సౌకర్యము ఉన్నది. అయినా కూడా ట్రాఫిక్ సమస్య పెరిగి పోతుండటంతో జాతీయ రహదారుల వెంట వెల్లే పెద్ద వాహనాలను నగరం వెలుపల నుండే పంపుటకుగాను ఔటర్ రింగు రోడ్డు నిర్మాణాము తల పెట్టారు. ఇందుకు మొదటి దశకు 500 కోట్లు, మలిదశకు 2500 కోట్లతో ప్రణాలికలు కూడా సిద్దంచేశారు^[18]. మొత్తం 160కీమీల పొడవు ఉండే ఈ రింగురోడ్డు ఇంకో 4-5 సంవత్సరాలలో పూర్తవుతుందని ఒక అంచనా.

హైదరాబాదు నగరంలో ప్రయాన అవసరాలకు ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రోడ్డు రవాణా సంస్థ, లెక్కకు మిక్కిలి సిటీ బస్సులను నడుపుతుంది. ఇక్కడ ఉన్న మహత్మా గాంధీ బస్ స్టేషను 72 ప్లాట్ఫారాలతో ఆసియాలోకెల్లా అతిపెద్ద బస్‌స్టేషనుగా పేరు సంపాదించింది. బస్సులేకాక నగరం నలుమూలలకు తీసుకు వెల్లే ఆటోలు ఇక్కడ ఇంకో ప్రధాన రవాణా సాధనం.

[మార్చు] భౌగోళికము

హైదరాబాదు దాదాపు ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్రము మధ్యలో తెలంగాణ ప్రాంతములో ఉన్నది. ఇది దక్కను పీఠభూమిపై సముద్రమట్టము నుండి 541 మీ.(1776 అడుగులు) ఎత్తులో ఉంది. సుమారుగా ఈ నగర వైశాల్యం 260 చ.కి.మీ. (100 చ.మైళ్ళు).

[మార్చు] గణాంకాలు

2001 జనాభా లెక్కల ప్రకారము నగర జనాభా 36.9 లక్షలుగా అంచనా వేయబడినది. కానీ మహానగర ప్రాంతము యొక్క జనాభా 63.9 లక్షలకు పైగా ఉంటుందని అంచనా. హైదరాబాదు లో ముస్లిం జనాభా ఎక్కువగా ఉంది. తెలుగు, ఉర్దూ,హిందీ ఎక్కువగా మాట్లాడే భాషలు. వ్యాపార వ్యవహారాల్లో ఇంగ్లీషు ఎక్కువగానే వాడుతారు. భారత దేశములోని అనేక ప్రాంతములనుండి ప్రజలు హైదరాబాదుకు వచ్చి స్థిరపడ్డారు.

[మార్చు] సంస్కృతి

హిందువులు, ముస్లిములు, క్రైస్తవులు వంటి వివిధ మతాల ప్రజలు హైదరాబాదులో పెద్దసంఖ్యలో ఉన్నారు. సిక్కులు కూడా చెప్పుకోదగ్గ సంఖ్యలో ఉన్నారు. హైదరాబాదీయులు తెలుగు, ఉర్దూ, హిందీ, ఇంగ్లీషు భాషలు మాట్లాడుతారు. హిందువులు, క్రైస్తవులు తెలుగు, ముస్లిములు ఉర్దూ మాట్లాడినప్పటికీ అధికశాతం ప్రజలు రెండు భాషలూ మాట్లాడగలిగి ఉంటారు. రాష్ట్రంలోని వివిధ ప్రాంతాల ప్రజలు హైదరాబాదులో స్థిరపడటంతో అన్ని రకాల యాసల తెలుగూ ఇక్కడ వినిపిస్తుంది. అయితే ప్రధానంగా తెలంగాణా యాస ఎక్కువగా వినిపిస్తుంది. ఇక్కడి హిందీ, ఉర్దూ కూడా దేశంలోని ఇతర ప్రాంతాల వాటికంటే భిన్నమైన యాస కలిగి ఉంటాయి.

ఇక్కడి ముస్లిములు సాంప్రదాయికంగా ఉంటారు. స్త్రీలు బురఖా ధరించడం, మతపరమైన ఆచారాలను ఖచ్చితంగా పాటించడం వంటివి ఇక్కడ బాగా కనిపిస్తాయి. ఉత్తర భారతీయులకంటే తాము కాస్త కులాసా జీవితం గడుపుతామని మిగతా దక్షిణాది వారి వలెనే హైదరాబాదీయులు కూడా అనుకుంటారు.

[మార్చు] రుచులు

హైదరాబాదు రుచులు మిగతా భారతదేశపు రుచుల కంటే భిన్నంగా ఉంటాయి. మొగలు రుచులతో కలిసిన తెలంగాణా వంటకాలు ఇక్కడి ప్రత్యేకత. బిరియానీ, బగారాబైంగన్ (గుత్తి వంకాయ), ఖుబానీ కా మీఠా, డబల్ కా మీఠా, హలీమ్ మొద్లైనవి ఇక్కడి ప్రముఖ వంటకాల్లో కొన్ని. చాలామంది హైదరాబాదీ ముస్లింలు పని చేయడానికి మధ్య ప్రాచ్యము అందులో ప్రత్యేకముగా దుబాయి వెల్లడము వలన, ఇప్పుడు హలీం ఆ ప్రాంతాలలో కూడా ప్రసిద్ధి చెందినది.

[మార్చు] క్రీడలు

క్రికెట్ తోపాటు అనేక ఇతర క్రీడలు కూడా హైదరాబాదులో ప్రాచుర్యం పొందాయి. 2005 లో హైదరాబాదులో జరిగిన మొదటి ప్రీమియర్ హాకీ లీగ్ లో హైదరాబాదు సుల్తానులు జట్టు కప్పు గెలిచింది. ఇక్కడ లాల్ బహదూర్ స్టేడియము, జి.ఎం.సి.బాలయోగి స్టేడియము, కోట్ల విజయభాస్కరరెడ్డి ఇండోర్ స్టేడియము మొదలైన ప్రముఖ క్రీడా కేంద్రాలున్నాయి. ఇప్పటికే ఉన్న స్టేడియములకు అదనంగా ఒక కొత్త క్రికెట్ స్టేడియము - రాజీవ్ క్రికెట్ స్టేడియము - 2005 లో ప్రారంభోత్సవం చేసుకుంది.

[మార్చు] ప్రస్తుత సమస్యలు

తాగునీటి సమస్య హైదరాబాదు ఎదుర్కొంటున్న తక్షణ సమస్యల్లో ఒకటి. హిమ్మయత్ సాగర్, సింగూరు జలాశయం, కృష్ణా తాగునీటి మొదటి దశ ప్రస్తుతమున్న ప్రధాన నీటి వనరులు. కృష్ణా నది నుండి తాగునీటిని సరఫరా చేసే ప్రాజెక్టు రెండో దశ పనులు ప్రస్తుతం జరుగుతున్నాయి.

దక్కను పీఠభూమి పైనున్న హైదరాబాదు పెద్ద ఎర్రరాళ్ళతో కూడుకొని ఉన్నది. నిర్మాణ కార్యక్రమాల్లో భాగంగా ఈ రాళ్ళను పగలగొట్టడం జరుగుతూ ఉంది. ఇది పర్యావరణంపై ప్రభావం చూపుతుండడంతో శిలా సంరక్షణ సమితి పేరుతో ఏర్పడిన ఒక సంస్థ రాళ్ళను సంరక్షించే పనికి నడుం కట్టింది.

మతఘర్షణలకు, ఉద్రిక్తతలకు హైదరాబాదు తరచూ గురవుతూ ఉంటుంది. హిందూ, ముస్లిములు కూడా పెద్ద సంఖ్యలో ఉండడంతో ఘర్షణలకు అవకాశం ఎక్కువగా ఉంది. అయితే ప్రభుత్వాలు తీసుకుంటున్న చర్యల కారణంగా ఘర్షణలను చాలావరకు నివారించగలిగినా ఉద్రిక్తతలు మాత్రం అంతగా తగ్గుముఖం పట్టలేదు. ఇటీవలి కాలంలో ఇస్లామిక్ తీవ్రవాదుల కార్యకలాపాలు కూడా ఇక్కడ జరుగుతున్నట్లు వెలుగులోకి వచ్చాయి.

[మార్చు] ఆకర్షణలు

• లుంబిని పార్కు
• పబ్లిక్‌ గార్డెన్స్‌- శాసనసభ, జూబిలీ హాలు వంటీ కట్టడాలతో కూడిన చక్కటి వనం.
• లక్ష్మీ నారాయణా యాదవ్ పార్క్ ఈ యస్ ఐ వద్ద
• చార్మినారు- ప్రపంచ ప్రసిద్ధి చెందిన హైదరాబాదు చిహ్నం.
• లాడ్‌ బజార్‌- చార్మినారుకు పశ్చిమాన ఉంది. గాజులకు ప్రసిద్ధి చెందిన ప్రాంతమిది.
• మక్కా మసీదు - చార్మినారుకు నైరుతిలో ఉన్న రాతి కట్టడం.
• గోల్కొండ కోట - భారత్‌లో ప్రసిద్ధి చెందిన కోటల్లో ఇది ఒకటి.
• హుస్సేన్‌ సాగర్‌ - హైదరాబాదు, సికిందరాబాదులను వేరుచేస్తున్న మానవనిర్మిత కాసారం.
• సాలార్‌జంగ్‌ మ్యూజియం- పురాతన వస్తువులతో కూడిన పెద్ద సంగ్రహాలయమిది.
• బిర్లా ప్లానిటేరియం - నగర మధ్యంలో నౌబత్ పహాడ్ గుట్టపై ఉంది.

[మార్చు] మరిన్ని చిత్రాలు

నక్లెస్ రోడ్డు

ట్యాంకు బండ్ దగ్గర హుస్సేన్‌ సాగర్‌లో ఉన్న బుద్దుని విగ్రహము

బిర్లా మందిరం

ఎంటీఆర్ ఉధ్యానవనాం అందాలు

[మార్చు] చూడండి

• హైదరాబాదు జిల్లా
• హైదరాబాద్ పదాలు, యాస పదాలు, భాష
• హైదరాబాదు విద్యాసంస్థలు
• టాంకు బండ పై విగ్రహాలు
• రామోజీ ఫిల్మ్ సిటీ

[మార్చు] మూలాలు

1. ↑ ^{1.0 1.1} హిదరాబాదు నగరపాలక సంస్థ వెబ్‌సైటు నుండి ప్రస్తుత మేయరు వివరాలు 29/10/2006న సేకరించబడినది.
2. ↑ World Gazetteer:India - largest cities (per geographical entity) నుండి 28/10/2006న సేకరించబడినది.
3. ↑ ఆంగ్ల వికీపీడియాలో మహానగరాల జాబితా నుండి 28/10/2006 న సేకరించబడినది.
4. ↑ హైదరాబాదు అధికారిక వెబ్‌సైటు నుండి హైదరాబాదు చరిత్ర గురించి 29/10/2000న సేకరించబడినది.
5. ↑ ఆర్.ప్లంకెట్, టి.కాన్నన్, పి.డేవిస్, పి.గ్రీన్‌వే మరియు పి.హార్డింగ్‌లు, (2001)లో రాసిన Lonely Planet South India అనే పుస్తకములోని 419వ పేజీ నుండి 5/3/2006న సేకరించబడినది. ప్రచురణకర్తలు: Lonely Planet
6. ↑ రామోజి ఫిలిం సిటీ వెబ్‌సైటు నుండి 28/10/2006న సేకరించబడినది.
7. ↑ గిన్నీసు బుక్కులో అతిపెద్ద సినీ నిర్మాణ కేంద్రంగా రామోజీ ఫిలం సిటీ స్థానము, 28/10/2006న సేకరించబడినది.
8. ↑ జీనోము వ్యాలీ నుండి 28/10/2006 న సేకరించబడినది.
9. ↑ ఏపి ప్రభుత్వ సైటు నుండి 28/10/2006న సేకరించబడినది.
10. ↑ ఎసెండాస్ ఇంఫోసిటీ వెబ్‌సైటు నుండి 28/10/2006న సేకరించబడినది.
11. ↑ ఆంధ్ర ప్రదేశ్ గృహ నిర్మాణ సంస్త వెబ్‌సైటులో సంస్కృతి గృహసముదాయం గురించిన వివరణ, 28/10/2006న సేకరించబడినది.
12. ↑ ఎకనామిక్ టైంస్లో ఫ్యాబ్ సిటీ ఒప్పందం గురించి 10/2/2006న వచ్చిన వార్త, 28/10/2006న సేకరించబడినది.
13. ↑ హిదరాబాదు నగరపాలక సంస్థ వెబ్‌సైటు నుండి ప్రస్తుత మునిసిపల్ కమిషనరు వివరాలు 29/10/2006న సేకరించబడినది.
14. ↑ భారత విమానాశ్రయాల అధికార సంస్థ (AAI) వెబ్‌సైటు నుండి బేగుంపేట విమానాశ్రయ సమాచారం, 29/10/2006న సేకరించబడినది.
15. ↑ షంషబాదులో నిర్మించబోయే రాజీవ్ గంధీ అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం వివారాలు 29/10/2006న సేకరించబడినది.
16. ↑ షంషబాదులో నిర్మించబోయే రాజీవ్ గంధీ అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయంలోని సౌకర్యాలు 29/10/2006న సేకరించబడినది.
17. ↑ ద హిందూ బిజినెస్ లైన్లో మర్చి 14, 2005న వచ్చిన వార్త. 29/10/2006న సేకరించబడినది.
18. ↑ ఔటర్ రింగు రోడ్డు ప్రాజెక్టు వివరాలు 29/10/2006న సేకరించబడినది.

[మార్చు] బయటి లింకులు

• హైదరాబాదు మునిసిపల్ కార్పొరేషన్ వెబ్‌సైటు
• హైదరాబాదు జిల్లా అధికారిక వెబ్‌సైటు
• ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ఉన్నత న్యాయస్థానం
• హైదరాబాదు నగర పటము
• హైదరాబాదు జిల్లా పటము
• హైదరాబాదు ఉపగ్రహ చిత్రం (చాలాపెద్ద ఫైలు)
• రామోజీ ఫిల్మ్ సిటీ వెబ్ సైటు
• ప్రభుత్వం హైదరాబాదు కోసం తలపెట్టిన మోనోరైలు

ఆంధ్ర ప్రదేశ్ జిల్లాలు
అనంతపురం | అదిలాబాదు | కడప | కరీంనగర్ | కర్నూలు | కృష్ణ | ఖమ్మం | గుంటూరు | చిత్తూరు | తూర్పు గోదావరి | నల్గొండ | నిజామాబాదు | నెల్లూరు | పశ్చిమ గోదావరి | ప్రకాశం | మహబూబ్ నగర్ | మెదక్ | రంగారెడ్డి | వరంగల్ | విజయనగరం | విశాఖపట్నం | శ్రీకాకుళం | హైదరాబాదు

భారత రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాల రాజధానులు
అగర్తలా • ఇటానగర్ • ఇంఫాల్ • ఐజాల్ • కావరత్తి • కొహిమా • కోల్‌కతా • గాంధీనగర్ • గాంగ్‌టక్ • చండీగఢ్ • చెన్నై • జైపూర్ • డామన్ డయ్యు • డెహ్రాడూన్ • ఢిల్లీ • తిరువనంతపురం • దిస్పూర్ • పనాజి • పాట్నా • పాండిచ్చేరి • పోర్ట్‌బ్లెయిర్ • భుబనేశ్వర్ • బెంగుళూరు • భోపాల్ • ముంబై • రాయిపూర్ • రాంచీ • లక్నో • శ్రీనగర్ • షిల్లాంగ్ • సిమ్లా • సిల్వాస్సా • హైదరాబాదు