Oświęcim

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Oświęcim - wieś w woj. wielkopolskim, w pow. ostrzeszowskim, w gminie Doruchów.

Współrzędne: 50°03' N 019°14' E

Oświęcim


Herb Oświęcimia	Flaga Oświęcimia

Gmina
- rodzaj

Oświęcim
miejska

Założono

XII wiek

Prawa miejskie

3 września 1291

Prezydent miasta

Janusz Andrzej Marszałek
(e-mail)

Powierzchnia

30,3 km²

Położenie

50° 03' N
19° 14' E

Wysokość

230 m n.p.m.

Liczba mieszkańców (2004)
- liczba ludności
- gęstość

41 382
1365,7 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

(+48) 33

Kod pocztowy

32-600, 32-601, 32-602, 32-603, 32-606, 32-610

Tablice rejestracyjne

KOS

Położenie na mapie Polski

Oświęcim

TERC10
(TERYT)

2121513011

Miasta partnerskie

Kerpen, Niemcy

La Confluence, Francja

Sambor, Ukraina

Urząd miejski³

ul. Zaborska 2
32-600 Oświęcim
tel. 33 842-27-66; faks 33 842-33-12
(e-mail)

Strona internetowa miasta

Oświęcim (niem. Auschwitz, jid. Oshpitizin, czes. Osvětim, po słowacku Osvienčim, po cygańsku Auszwica, Oswienczim) to miasto i gmina, siedziba powiatu oświęcimskiego w województwie małopolskim, w powiecie oświęcimskim. W mieście znajduje się również siedziba władz gminy wiejskiej Oświęcim.

Miasto znajduje się przy ujściu Soły do Wisły. W roku 2004 liczba ludności Oświęcimia wynosiła 41 683 mieszkańców, co plasowało go na czwartym miejscu wśród miast województwa małopolskiego. Według danych z 30 czerwca 2004², miasto miało 41 382 mieszkańców.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa bielskiego.

Oświęcim leży w centrum Kotliny Oświęcimskiej, pomiędzy Pogórzem Karpackim a Wyżyną Śląską. Z okolicznymi regionami - Małopolską, Górnym Śląskiem, Żywiecczyzną i Śląskiem Cieszyńskim - łączą dogodne połączenia kolejowe, drogowe i wodne.

[edytuj] Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002⁶, Oświęcim ma obszar 30,3 km², w tym:

użytki rolne: 34%
użytki leśne: 1%

Miasto stanowi 7,46% powierzchni powiatu.

[edytuj] Demografia

Dane z 30 czerwca 2004²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	41 382	100	21 735	52,5	19 647	47,5
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	1365,7		717,3		648,4

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1744,45 zł.

[edytuj] Etymologia nazwy

Oświęcim to polska nazwa miejscowości o bardzo długiej, 800-letniej historii. Pisownia wyrazu potwierdza jego słowiański charakter. W zachowanych materiałach nazwa "Oświęcim" występuje w różnych językach - polskim, czeskim, niemieckim lub łacińskim. Wyglądała następująco: Ospenchin (1217 r.), Osvencin (1280 r.), Hospencin (1283 r.), Osswetem (1290 r.), Uspencin (1297 r.), Oswentim (1302 r.), Wswencim (1304 r.), Auswintzen (1312 r.), Oswiecim (1314 r.), Oswencin (1327 r.), Auswieczin (1372 r.), Awswiczin (1372 r.), Uswiczin (1400 r.). Spotykamy się także z innymi przekazami: Ossvancin, Osvencim, Osvenczyn, Osvacim, Osswanczyn, Ossvijancin, Osswancin, Oswęcim, względnie Ossvencim. W łacinie nazwa zapisywana była jako Osswencimen lub Osviecimensis. Jako, że Oświęcim był ważnym ośrodkiem handlowym, niemieccy kupcy oraz osadnicy nadawali mu swoją, niemieckojęzyczną nazwę - Auswintz. Także w dokumentach książąt opolskich i cieszyńskich występowała niemiecko brzmiąca nazwa. Można ją spotkać również w atlasach wydawanych w krajach niemieckojęzycznych. Po włączeniu do Rzeszy Niemieckiej okupant zmienił nazwę z polskiej - Oświęcim - na niemiecką Auschwitz. Dlatego w nazwie Konzentrationslager pojawiła się niemiecka nazwa Oświęcimia. Zaraz po wyzwoleniu Oświęcimia przez Armię Czerwoną (27 stycznia 1945) miastu przywrócono swoją rdzenną nazwę, która obecna jest do teraz. Wg podania nazwa miała oznaczać ,,oświecenie" i wprowadzenie na drogę chrześcijańską grodu przez Cyryla i Metodego podczas panowania wielkomorawian czyli mniej więcej w IX w. Potwierdzają to również wielkomorawskie zwyczaje ludowe zachowujące się jeszcze do niedawnych czasów w okolicy. Próby chrystianizacji Krakowa dają również możliwość prób chrystianizacyjnych w jego okolicach czyli również w Oświęcimiu.

[edytuj] Symbole miasta

Herb miasta Oświęcim - historyczny herb miasta Oświęcim stanowi: „W polu błękitnym pośrodku tarczy kamienna biała wieża o poszerzonej podstawie, o pięciu blankach, z wysokim trapezowym dachem z czerwonych dachówek. Na szczycie dachu dwie złote gałki rozmieszczone po obu jego stronach na jednym poziomie. W wieży — jeden pod drugim — dwa czarne prostokątne, w górze zaokrąglone, okienne otwory. Obok wieży, po obu jej stronach, złote pół orły odwrócone od siebie głowami. Tarcza herbowa bez bordiury.”

Flaga miasta Oświęcim - flagą miasta Oświęcim jest prostokątny płat tkaniny o bokach w stosunku 5:8. Na błękitnym tle płatu flagi umieszczony jest, na jej środku, herb miasta Oświęcim bez bordiury. Wielkość herbu (wysokość, szerokość) stanowi połowę krótszego boku flagi. Flaga masztowo-dekoracyjna posiada herb miasta Oświęcim, umieszczony w górnej części płatu flagi.

Hejnał miasta Oświęcim - hejnałem miasta Oświęcim są pierwsze cztery takty Poloneza Weselnego Aleksandra Orłowskiego.

Logo Oświęcimia - znak promocyjny miasta zbudowany z logotypu "Miasto Oświęcim" oraz znaku graficznego przedstawiającego podrywającego się do lotu ptaka - białego gołębia (symbol pokoju). Tło przedstawia dwie postacie, w różnych odcieniach, symbolizujące jedność ras. Logo zostało stworzone na potrzeby kreowania nowego wizerunku: "Oświęcim - Miasto Pokoju".

[edytuj] Historia

Zobacz też: Auschwitz-Birkenau.

Miasto ma ponad 800-letnią historię i należy do najstarszych piastowskich grodów kasztelańskich w Polsce. Gród należał kiedyś do osoby o imieniu Oświęcim. Według zachowanych dokumentów około 1179 r. gród oświęcimski został przekazany przez Kazimierza Sprawiedliwego na rzecz swojego bratanka Mieszka Plątonogiego, księcia opolskiego i raciborskiego. Od tego momentu losy miasta będą związane z dziejami Śląska i Małopolski, a w XIV w. nawet z historią Korony Czeskiej.

Za rządów księcia opolskiego Władysława I (ok. 1272 r.) Oświęcim otrzymał lwóweckie prawa miejskie. W 1281 roku ziemia oświęcimska weszła w skład nowo powstałego księstwa cieszyńskiego, a w latach 1312-1317 powstało niezależne księstwo oświęcimskie, którego władcą był książę Władysław. W 1327 roku księstwo zostało uzależnione od Czech na ponad wiek. W 1445 r. nastąpił jego podział na księstwa: oświęcimskie, zatorskie i toszeckie. W 1457 książę Jan sprzedał księstwo oświęcimskie królowi polskiemu Kazimierzowi Jagiellończykowi, dzięki czemu Oświęcim znów wrócił do granic Polski.

W okresie wojen szwedzkich Oświęcim został poważnie zniszczony, a wraz z I rozbiorem Polski w 1772 ziemia oświęcimska została wcielona do zaboru austriackiego, aż do 1918 roku. W latach 1929-1931 miasto było siedzibą powiatu, ale w 1932 r. powiat oświęcimski zlikwidowano.

W czasie II wojny światowej znajdował się tutaj największy niemiecki obóz koncentracyjny i ośrodek zagłady Auschwitz-Birkenau. W skład kompleksu wchodził obóz macierzysty KL Auschwitz I w Oświęcimiu, KL Auschwitz II-Birkenau w Brzezince, KL Auschwitz III-Monowitz w Monowicach oraz system wielu podobozów. Obóz ten, wyzwolony 27 stycznia 1945, pozostaje symbolem tragicznej historii masowej zagłady ok. 1,1-1,5 mln niewinnych ludzi, różnej narodowości i wyznań (90% stanowili Żydzi).

Obecnie na terenie byłego obozu znajduje się Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, powstałe w 1947 r., a w 1979 r. wpisane na Listę Dziedzictwa Światowego UNESCO.

W 1952 r. powstał powiat oświęcimski, który po reformie administracyjnej w 1975 wszedł w skład województwa bielskiego. W 1979 utworzono urząd Prezydenta Miasta. W 1999 w wyniku nowego podziału administracyjnego ponownie miasto stało się siedzibą powiatu wchodzącego w skład województwa małopolskiego.

Podczas pierwszej pielgrzymki do Polski (1979) miasto i obóz znalazło się na trasie pielgrzymki Papieża Jana Pawła II. W roku 2006 w dniu 28 maja Oświęcim odwiedził Papież Benedykt XVI.

[edytuj] Historia Żydów w Oświęcimiu

Pierwsi Żydzi przybyli do Oświęcimia w połowie XVI wieku. W 1563 wydano zakaz osiedlania się Żydom w mieście, jednak już w 1588 udało im się tutaj zbudować bóżnicę z kirkutem. W 1666 Żydzi posiadali w mieście 20 budynków. Kahał powstał w drugiej połowie XVIII wieku, obejmując swoją władzą obszar dawnego Księstwa Oświęcimskiego. W drugiej połowie XIX wieku znaczne tu były wpływy chasydyzmu. W 1765 mieszkało w Oświęcimiu 133 Żydów, w 1910 - 3 tys., a w 1921 - 4950 (40% ludności).

W czasie II wojny światowej Oświęcimscy Żydzi zostali umieszczeni w gettach w Chrzanowie, Będzinie i Sosnowcu (1941), skąd po ich likwidacji trafili do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau.

Po wojnie nieliczni ocaleni Żydzi powrócili do Oświęcimia. W 1946 roku żyło tutaj 186 Żydów. Do 1955 roku wszyscy oni wyjechali na emigrację.

W 1998 roku nastąpiło uroczyste przekazanie Gminie Żydowskiej z Bielska-Białej synagogi Chewra Lomdei Misznajot przy placu ks. J. Skarbka 3, przy której wybudowane zostało Edukacyjne Centrum Żydowskie. Otwarcie centrum nastąpiło 12 września 2000 roku. Celem ośrodka jest upamiętnianie ofiar Zagłady poprzez studia nad historią i kulturą Żydów polskich na przykładzie Oświęcimia.

W mieście zachowała się jeszcze jedna synagoga należąca do chasydów z Bobowej, pełniąca obecnie rolę mieszkań. Znajdowała się niedaleko nieistniejącej obecnie synagogi Wielkiej, spalonej w 1939 roku.

[edytuj] Zabytki

Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau
Zamek w Oświęcimiu wraz z wieżą
Tunele podziemne w Oświęcimiu
Kaplica św. Jacka w Oświęcimiu
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Oświęcimiu
Kościół Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Oświęcimiu
Kościół Matki Bożej Bolesnej w Oświęcimiu
Rynek w Oświęcimiu
Ratusz w Oświęcimiu
Liczne kamienice
Cmentarz Parafialny w Oświęcimiu
Cmentarz Żydowski w Oświęcimiu
Synagoga Chewra Lomdei Misznajot
Pałac Ślubów
Zbiory Historyczno-Etnograficzne
Kaplica Hallerów w Dworach

[edytuj] Osiedla w Oświęcimiu

Osiedle Błonie
Osiedle Chemików
Osiedle Domki Szeregowe
Osiedle Dwory-Kruki
Osiedle Monowice
Osiedle Pod Borem
Osiedle Południe
Osiedle Północ
Osiedle Stare Miasto
Osiedle Stare Stawy
Osiedle Wschód
Osiedle Zachód
Osiedle Zasole I
Osiedle Zasole II
Osiedle STA Szpitalna

[edytuj] Połączenia

Oświęcim leży na skrzyżowaniu się wielu ciągów komunikacyjnych, takich jak:

droga krajowa nr 44 - Gliwice - Tychy- Kraków
droga wojewódzka nr 933 - Wodzisław Śląski - Pszczyna- Chrzanów
droga wojewódzka nr 948 - Oświęcim - Kęty - Żywiec

Dodatkowo Oświęcim jest ważnym węzłem kolejowym z połączeniami krajowymi i międzynarodowymi.

Najbliższe porty lotnicze:

Port lotniczy Kraków-Balice - ok. 60 km
Port lotniczy Katowice-Pyrzowice - ok. 75 km

[edytuj] Kultura

W Oświęcimiu funkcjonują liczne placówki kulturalne i oświatowe. Ich zadaniem jest kreowanie wizerunku Oświęcimia jako miasta pokoju, popularyzowanie podejmowanych w nim inicjatyw pokojowych oraz promocja miejscowych środowisk twórczych w kraju i za granicą. Działające instytucje: