İsa

Vikipedi, özgür ansiklopedi

İsa, Yunanca ismiyle Ιησούς (Iēsoũs), Süryanice Eashoa', Esa, Issa. (d. M.Ö. 8-2 - M.S. 29-36). Doğum ve ölüm tarihleri ile ilgili olarak kimi tarihçiler ve araştırmacılar farklı görüşler belirtirler. "Nasıra'lı İsa" olarak da bilinir. Hristiyanlık'taki temel figürdür. Türkçe'de kullanılan adı Arapça kökenlidir (عيسي). Anadolu'da sözcüğün "Ese" ve "Esi" biçiminde kullanıldığı da görülür. Batı medeniyetlerinde kullanılan Christ, Christus, Cristo vb isimleri, İbranice 'kutsal yağ ile ovulmuş, kutsanmış' anlamına gelen Mesih kelimesinin Yunanca karşılığı olan Khristos kelimesinden türemiştir ^[1].

Teolojide kullanılan, İsa'nın yaşamına dair ana kaynaklar Yeni Ahit'teki dört kanonik İncil'dir (Matta, Markos, Luka ve Yuhanna). Genel kabule göre bunlar I. yüzyılda yazılmışlardır. Yakın zamanda Havari Yehuda İskariyot tarafından yazıldığı kabul edilen Yehuda'nın Müjdesi belgelerine ulaşılmıştır.

Tarihçilerin ve Kitab-ı Mukaddes konusunda araştırma yapan din alimlerinin bir çoğu, İsa'nın Celile'li bir öğretmen ve marangoz olduğu, şifa dağıttığı, Vaftizci Yahya (Yahya Peygamber) tarafından vaftiz edildiği, "halkı isyana teşvik etmek" suçuyla, Yahudi din adamlarının teşviki ve Roma İmparatorluğu'nun Yahudiye eyaletinin valisi Romalı Pontius Pilate'nin emri ile Kudüs'te çarmıha gerildiği konusunda hemfikirdir. Buna rağmen az sayıda tarihçi ve araştırmacı, İsa'nın gerçek bir şahsiyet olduğu konusunda şüphecidirler. Dini metinlerde, İncil'de ve Kur'an'da sıkça bahsinin geçmesini, tarihi belgelerde ismine rastlanmayışını, mitolojik bir karakter olabileceğine yorarlar.

Hristiyanlık dışında İsa'nın önemli bir figür olarak kabul edildiği bir diğer din de İslam'dır. İslam dinine göre İsa peygamberdir. Kur'an'da ismi "İsa Mesih" olarak geçer ^[2]. Ancak Mesih kavramının Kur'an'da Tanrı tarafından ne anlamda kullanıldığına dair açıklayıcı bilgi yoktur. İsa İslam'da peygamberlere gösterilen saygı ifadesi ile Hz. İsa olarak anılır. İslam'a göre Allah tarafından bildirilmiştir. Fakat, İslam'a göre İsa çarmıha gerilmemiştir. Ayrıca İslam İsa'nın tanrının oğlu, veya unsurlarından biri olduğu fikrini şirk kabul eder. (Maide Suresi, 17. ayet, Nisa Suresi, 157-158. ayetler).

Museviliğe göre ise İsa, sahte peygamberdir. Bununla beraber modern Yahudilerin bir kısmı İsa'nın aziz veya peygamber olabileceğini ancak kesinlikle bekledikleri kurtarıcı olmadığını düşünürler.

İsa'nın çok tartışılan bir diğer özelliği ise Mesih'liğidir.

Konu başlıkları 1 Soyu ve Doğumu 2 Hristiyanlık'ta İsa 3 İslam'da İsa 4 Milat 5 Kaynakça

[değiştir] Soyu ve Doğumu

İbrahim'in oğlu İshak'ın soyundan geldiğine inanılır. Tanrı tarafından babasız doğduğuna inanıldığı için soyu üvey babası Yusuf'a göre tayin edilir.
Annesi Meryem, Levioğulları soyundan geliyordu. Yeni Ahit, Meryem'in kocası ve İsa'nın kanuni babası olarak andığı marangoz Yusuf'un Davud'a kadar çıkan soyağacını verir. Eski Ahit'te Meryem'den ya da İsa'dan o dönemde henüz dünyaya gelmedikleri için sözedilmez.

Kuran'da ise Meryem'den, Meryem'in annesinden, babası İmran'dan ve İsa'dan bahsedilir, Meryem'in annesinin Meryem'i doğurması anlatılır. İsa'nın daha beşikte iken konuştuğu ve babasının olmadığı, İsa'nın yaratılmasının Âdem'in yaratılması gibi yoktan olduğu, İsa'nın öldürülmediği ve hala bir biçimde yaşıyor olduğu yazılıdır (Nisa süresi, 156-157. ayetler).

Bazı araştırmacılara göre İsa, Roma İmparatoru Augustus zamanında Bethlehem'de (Beytüllahim) (M.Ö. 4) dünyaya gelmiştir. Bazı kaynaklara göre Bethlehem yer adı değil, İsa'nın doğumu sırasında gökyüzünde görülen çok parlak yıldız gibi bir nesnedir. Bu iddiaya göre Bethlehem tabiri İsa'nın nerede değil, ne zaman doğduğunu göstermektedir.

[değiştir] Hristiyanlık'ta İsa

Hristiyanlıktaki "İsa Mesih" inanışın ayrıntılı bir anlatımı için lütfen Hristiyanlık'ta İsa maddesine bakınız.

Bu madde Hristiyanlıktaki "İsa Mesih" inanışını anlattığı için Hristiyanlıktaki terminolojiyi ve bilgileri kullanmaktadır.

Hristiyanlar için İsa Tanrı'nın Oğlu ve Bizzat Tanrı'nın kendisidir. Baba (Tanrı) ile insanlar arasında aracı, Beklenen Mesih, Kurtarıcı, Rab, Tanrı ile aynı "öz" den olan, Güçlü Tanrı, tek insan, Dünya'nın tek Kralı, Kutsal Üçlü Birlikteki kişilerden "Oğul"dur. Hristiyan kaynakları onu "İsa Mesih" olarak anarlar.

İsa'nın Tanrısal ve İnsani özellikleri farklı mezheplerce farklı yorumlanır. Hristiyanlığın Monofizit görüşüne göre (Süryaniler, Ermeniler, Kıptiler ve Habeşistan Kilisesi) İnsani tabiatı ile Tanrısal tabiatı Tanrısal özü altında erimiş ve ayrılmaz bölünmez tek bir tabiat meydana gelmiştir. Çarmıhta, İsa'nın insani tabiatı gibi ilahi tabiatı da acı çekmiştir. Meryem Theotokosdur, yani Tanrı anasıdır.

Diofizit görüşe göre ise (Nasturiler, Keldaniler) İnsani ve Tanrısal olmak üzere birbirinden bağımsız iki tabiatı vardır. Çarmıha gerildiğinde ilahi tabiatı bedeninden ayrılmış, sadece insani tabiat acı çekmiştir. Meryem, insan olan İsa'nın annesidir dolayısıyla da ona Theotokos yani Tanrı anası denemez.

Ortodoks, Katolik ve Protestanlar'a göre İnsani ve Tanrısal iki tabiatı olup bunlar asla birleşmezler, karışmazlar ve ayrılmazlar.

[değiştir] İslam'da İsa

İslam'daki "İsa" inanışın ayrıntılı bir anlatımı için lütfen İslam'da İsa maddesine bakınız.

İslam dininde İsa, Allah'ın önemli peygamberlerinden biri olarak inanılır ve sevilir. Hristiyan metinleri gibi Kur'an'da İsa'nın biyolojik bir babası olmadan, Tanrı'nın isteği ile doğduğunu belirtir ^[3]:

"Allah nezdinde İsa'nın durumu, Adem'in durumu gibidir. Allah onu topraktan yarattı. Sonra ona "Ol!" dedi ve oluverdi." (Al-i İmran Suresi, 59)

İsa Kur'an'da mütemadiyen "İsa bin Meryem" (yani Meryem oğlu İsa) olarak anılır. Yine Hristiyan inancına benzer şekilde İslam'da da onun Allah'ın izniyle çeşitli mucizeler göstermiş olduğuna inanılır:

"...Meryem oğlu İsa'ya da mucizeler verdik. Ve onu, Rûhu'l-Kudüs (Cebrail) ile destekledik. (Ne var ki) gönlünüzün arzulamadığı şeyleri söyleyen bir elçi geldikçe ona karşı büyüklük tasladınız. (Size gelen) peygamberlerden bir kısmını yalanladınız, bir kısmını da öldürdünüz." (Bakara Suresi, 87)

Ancak Kur'an'da İsa adıyla birlikte anılan ve fazla ayrıntılandırılmayan Mesih (kutsanmış) sıfatı, diğer İbrahimi dinlerden (Hristiyanlık ve Musevilik) farklı olarak, beklenen bir kurtarıcıyı değil de, İsa'nın bir lakabını tanımladığına inanılmaktadır. ^{[kaynak belirtilmeli]}

"Melekler demişlerdi ki: Ey Meryem! Allah sana kendisinden bir Kelime'yi müjdeliyor. Adı Meryem oğlu İsa Mesîh'tir; dünyada da, ahirette de itibarlı ve Allah'ın kendisine yakın kıldıklarındandır." (Al-i İmran Suresi, 45)

Mesih kavraminin İbranice'den gelmesi ve diğer İbrahimi dinlerde de yer alması nedeniyle, peygamberin ölümünden sonraki yıllarda bu kavram sık sık israiliyyata konu olmuşur.

İslamiyet İsa'nın Tanrı olduğunu veya Tanrı'nın oğlu olduğunu kabul etmez, bu tür bir fikre şiddetle karşı çıkar. Kur'an'da bu durum şöyle açıklanır:

"Şüphesiz, `Allah Meryem oğlu Mesîh'dir` diyenler andolsun ki kâfir olmuşlardır..." (Maide Suresi, 17)

"...Allah birdir. Allah sameddir. O, doğurmamış ve doğmamıştır. Onun hiçbir dengi yoktur." (Ihlas Suresi)

Ayrıca Kur'an'a göre, İsa çarmıhta ölmemiştir ^[4]:

"Ve 'Allah elçisi Meryem oğlu İsa'yı öldürdük' demeleri yüzünden (onları lânetledik). Halbuki onu ne öldürdüler, ne de astılar; fakat (öldürdükleri) onlara İsa gibi gösterildi. Onun hakkında ihtilâfa düşenler bundan dolayı tam bir kararsızlık içindedirler; bu hususta zanna uymak dışında hiçbir (sağlam) bilgileri yoktur ve kesin olarak onu öldürmediler. Bilâkis Allah onu (İsa'yı) kendi nezdine kaldırmıştır. Allah izzet ve hikmet sahibidir." (Nisa Suresi, 157-158)

Ahmediyye mezhebine göre çarmıhtan kurtulan İsa, Keşmir'e gitmiş ve burada Yuz Asaf ismiyle yaşamış, ölmüştür. Fakat genel İslam mezheplerinin ve ehl-i sünnet'in görüşü bu yönde değildir.

Kur'an da İsa'nın İslam Peygamberi Muhammed'in geleceğini bildirdiği belirtilir:

"Hatırla ki, Meryem oğlu İsa: 'Ey İsrailoğulları! Ben size Allah'ın elçisiyim, benden önce gelen Tevrat'ı doğrulayıcı ve benden sonra gelecek Ahmed ^[5] adında bir peygamberi de müjdeleyici olarak geldim', demişti. Fakat o, kendilerine açık deliller getirince: Bu apaçık bir büyüdür, dediler." (Saf Suresi, 6)

Bazı İslam düşünürlerine göre İncil'de bahsi geçen Faraklit, İslam peygamberi Muhammed'dir.

[değiştir] Milat

Miladi takvim İsa'ya göre düzenlenmiştir. Milat, İsa'nın doğumudur. "M.Ö." Milattan önce, "İ.Ö." İsa'dan önce demektir. Aynı şekilde "M.S." milattan sonra, "İ.S." İsa'dan sonra demektir. Milattan sonra anlamında kullanılan A.D. (Anno Domini) Latince "Efendimizin yılında" anlamına gelmektedir.

Vikisöz'de İsa ile ilgili özlü sözler bulunur.

[değiştir] Kaynakça

1. ^ Oxford İngilizce Sözlük, messiah
2. ^ Al-i İmran Suresi, 45. ayet
3. ^ Al-i İmran Suresi, 59. ayet
4. ^ Nisa Suresi, 157-158. ayetler
5. ^ “Benim ismim Kur’ân’da Muhammed, İncil’de Ahmed, Tevrat’ta Ahyed’dir.” Nebhânî, Hüccetüllah ale’l-Âlemîn, 108, 112; Halebî, es-Sîretü’l-Halebiye, 1:353; el-Envârü’l-Muhammediyye mine’l-Mevâhibü’l-Ledünniyye, s. 143 (İbn-i Abbas’dan rivayet olunmuştur)