Månen
Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
 |
|||||||
| Månen sett frå Jorda | |||||||
| Baneparametrar | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Store halvakse | 384 400 km (0,0026 AE) |
||||||
| Banens omkrins | 2 413 402 km (0,016 AE) |
||||||
| Eksentrisitet | 0,0554 | ||||||
| Perigeum | 363 104 km (0,0024 AE) |
||||||
| Apogeum | 405 696 km (0,0027 AE) |
||||||
| Omløpsperiode | 27,321661 døgn (27 d 7 t 43,2 min) |
||||||
| Synodisk periode | 29,530588 d (29 d 12 t 44,0 min) |
||||||
| Gjennomsnittleg banefart | 1,022 km/s | ||||||
| Maks. banefart | 1,082 km/s | ||||||
| Min. banefart | 0,968 km/s | ||||||
| Banehelling | varierer mellom 28,60° og 18,30° (5,145396° til ekliptikken) |
||||||
| Er ein naturleg satellitt til | Jorda | ||||||
| Fysiske eigenskapar | |||||||
| Diameter ved ekvator | 3 476,2 km [1] (0,273 av Jordas) |
||||||
| Diameter over polane | 3 472,0 km (0,273 av Jordas) |
||||||
| Flattryktheit | 0,0012 | ||||||
| Overflateareal | 3,793·107 km2 (0,074 av Jordas) |
||||||
| Volum | 2,197·1010 km3 (0,020 av Jordas) |
||||||
| Masse | 7,347673·1022 kg (0,0123 av Jordas) |
||||||
| Snitt tettleik | 3,344 g/cm3 | ||||||
| Ekvatorial tyngdekraft | 1,622 m/s2 (0,1654 g) |
||||||
| Unnsleppingsfart | 2,38 km/s | ||||||
| Rotasjonsperiode | 27,321661 døgn (bunden rotasjon) |
||||||
| Rotasjonsfart | 16,655 km/h (ved ekvator) |
||||||
| Aksehelling | variere mellom 3,60° og 6,69° (1,5424° til ekliptikken) |
||||||
| Rektasensjon av nordpolen |
266,8577° (17 t 47 min 26 s) |
||||||
| Deklinasjon | 65,6411° | ||||||
| Albedo (refleksjonsevne) | 0,12 | ||||||
| Storleiksklasse | -12,74 | ||||||
| Overflatetemp. |
|
||||||
| Skorpesamansetting | |||||||
| Oksygen | 43% | ||||||
| Silisium | 21% | ||||||
| Aluminium | 10% | ||||||
| Kalsium | 9% | ||||||
| Jern | 9% | ||||||
| Magnesium | 5% | ||||||
| Titan | 2% | ||||||
| Nikkel | 0,6% | ||||||
| Natrium | 0,3% | ||||||
| Krom | 0,2% | ||||||
| Kalium | 0,1% | ||||||
| Mangan | 0,1% | ||||||
| Svovel | 0,1% | ||||||
| Fosfor | 500 ppm | ||||||
| Karbon | 100 ppm | ||||||
| Nitrogen | 100 ppm | ||||||
| Hydrogen | 50 ppm | ||||||
| Helium | 20 ppm | ||||||
| Atmosfærisk samansetting | |||||||
| Atmosfærisk trykk | 3·10-13kPa | ||||||
| Helium | 25% | ||||||
| Neon | 25% | ||||||
| Hydrogen | 23% | ||||||
| Argon | 20% | ||||||
| Metan | spor | ||||||
| Ammoniakk | spor | ||||||
| Karbondioksid | spor | ||||||
Månen er den naturlege satellitten til planeten Jorda. Det latinske namnet hans er Luna. Han har gjeve namn til måndagen.
Månen er 3 476,2 km i diameter, om lag ¼ av Jorda. Dette er ein uvanleg stor satellitt/planet-proporsjon, og gjer at Månen har merkbar påverknad på rørsla til Jorda, og ikkje minst på tidevatnet i havet.
Månen er synleg frå alle stader på Jorda. Den tida Månen brukar på eitt omløp rundt Jorda, er konstant (29 ½ døger), og dette har menneskjet til alle tider brukt som ein praktisk målestokk for tidsrekning. Ordet månad er difor direkte avleidd av «måne».
Middelavstanden frå sentrum av Månen til sentrum av Jorda er 384 403 km. Mellom 1969 og 1972 vart det frå USA sendt fleire romskip med amerikanske astronautar til Månen. 20. juli 1969 vart Neil Armstrong og Buzz Aldrin dei første menneska på Månen.
[endre] kapittel
Ledende teoriar idag seier at månen ble til omtrent samtidig med jorda, da ein planet på størrelse med mars kolliderte med jorda, slik at glødande masse ble slynga ut i rommet. Jordas gravitasjonskraft trakk til seg massen, som etter kvart samla seg i ein stor klump, som i løpet av mange år kjølna av og blei til månen.
[endre] geologi
Månens landskap liknar mykje på ein ørken, med sanddynar og fjell, borstett frå at dei fleste fjella er kraterrander frå utallige meteorittnedslag. Dei slette hava på månen skyldes vulkanutbrudd for milliardar av år sia. Siden det ikkje er verken vann eller atmosfære på månen, og ikkje geologisk aktivitet lengre, er det ingen erosjon som fjernar spora- dvs at månen ser nesten ens ut som for fleire hundre millioner år siden. Dog forekommer det erosjon i mindre grad, av den store forskjelen i temperatur mellom natt og dag på månen- den blir bortimot 300 celsius, frå +180 om dagen til -120 om natta. Dette gjer at stein sprekker opp i mindre og mindre bitar, og danner sanda som dekkjer mykje av overflata.
[endre] Lenkjer ut
| Solsystemet |
 |
| Planetar: Merkur · Venus · Jorda · Mars · Jupiter · Saturn · Uranus · Neptun |
| Dvergplanetar: Ceres · Pluto · Orcus · 2003 EL61 · Quaoar · 2005 FY9 · 2003 UB313 · Sedna |
| Andre: Sola · Månen · asteroidebeltet · transneptunske objekt · Kuiper-lekamar · Oorts sky |
 |
Denne astronomiartikkelen er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia å vekse seg stor og sterk gjennom å utvide han.
Sjå òg: Oversyn over astronomispirer. |
