Formuła 1

Z Wikipedii

Formuła 1

Portal 2006 • 2007 • 2008 Historia • Regulacje Samochody • Wyścigi Kierowcy (mistrzowie) Konstruktorzy (mistrzowie) Silniki Punktacja • Rekordy Eliminacje • Tory Inni ludzie

Formuła 1 to cykl najbardziej prestiżowych wyścigów samochodowych na świecie, znanych również jako wyścigi Grand Prix, a jednocześnie klasa biorących w nich udział jednomiejscowych samochodów wyścigowych o otwartym nadwoziu. Sport zapoczątkowany został w Europie, ale obecnie jest sportem międzynarodowym, wyścigi są lub były organizowane w Europie, Amerykach, Afryce, Azji i Australii. W trakcie sezonu odbywają się wyścigi (w sezonie 2006 odbyło się 18 eliminacji), znane jako grand prix, na wydzielonych torach ulicznych lub na specjalnie stworzonych do tego celu torach nie-ulicznych.

Zasady Formuły 1 regulowane są przez FIA (Fédération Internationale de l'Automobile), której prezydentem jest Max Mosley. Za stronę finansową i medialną Formuły 1 odpowiedzialna jest Formula One Management, której prezydentem jest Bernie Ecclestone.

Spis treści 1 Historia 1.1 Polacy w Formule 1 2 Samochody 3 Konstruktorzy i kierowcy 3.1 Nowe zespoły 4 Grand Prix 4.1 Nowe Grand Prix 4.2 Ograniczenie ilości wyścigów 5 Problemy związane z kosztami 6 Ludzie 7 Przypisy 8 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Zobacz więcej w osobnym artykule: Historia Formuły 1.

Seria wyścigów od których wywodzi się obecne F1 została zapoczątkowana w przedwojennej Europie w latach 20 i 30 XX wieku. Formalną klasyfikację kierowców zaczęto stosować od roku 1950, a klasyfikację konstruktorów od roku 1958. Organizowane były także nie-mistrzowskie wyścigi Formuły 1, ale zaprzestano ich organizowania we wczesnych latach 80 XX wieku. Regulamin F1 ulegał zmianom, wraz z rozwojem technologii produkcji samochodów. Pod koniec lat 50 zaczęto konstruować samochody z umieszczoną z tyłu jednostką napędową, w latach 60 zaczęto stosować skrzydła, a pod koniec lat 70 Lotus wykorzystał efekt "ground effect". W latach 80 zapoczątkowana została era silników z turbodoładowaniem, które osiągały moc ponad 1000 koni mechanicznych (750 kW). Były to pojazdy o największej mocy jakie kiedykolwiek uczestniczyły w tych wyścigach.

W latach 80 zaczęto stosować wiele usprawnień, które konstruowane były z myślą aby zapewnić kierowcom łatwiejsze prowadzenie pojazdów. Te usprawnienia to m.in.: aktywne zawieszenie, automatyczne skrzynie biegów, sterowanie wszystkimi czterema kołami i system kontroli trakcji. Niektóre z tych usprawnień były zaczerpnięte ze zwykłych samochodów ulicznych, ale inne, np. aktywne zawieszenie czy hamulce tarczowe, były specjalnie zaprojektowane dla Formuły 1 a potem znalazły zastosowanie w samochodach ulicznych.

W latach 90 żadna ze stajni wyraźnie nie dominowała, najwięcej tytułów zdobył WilliamsF1, siedmiu kierowców zdobyło tytuły mistrza świata. Byli to kolejno:Ayrton Senna w sezonach 1990 i 1991 ; Nigel Mansell w sezonie 1992 ; Alain Prost w sezonie 1993 ; Michael Schumacher w sezonach 1994 i 1995 ; Damon Hill w sezonie 1996 ; Jacques Villeneuve w sezonie 1997 oraz Mika Hakkinen w sezonach 1998 i 1999

Od roku 1984, wyścigi Formuły 1 są zdominowane przez trzy stajnie: McLaren, Ferrari i Williams. Tylko w czterech sezonach od tego czasu mistrzostwa nie zdobywał kierowca z któregoś z tych zespołów (Michael Schumacher w sezonach 1994 i 1995 zdobył tytuły dla stajni Benetton, a w sezonach 2005 i 2006 Fernando Alonso dla stajni Renault). W ostatnich latach znaczącą przewagę uzyskało jednak Ferrari wraz Michaelem Schumacherem, którzy od 1999 nieprzerwanie zdobywali tytuły mistrza konstruktorów, a od sezonu 2000 tytuły mistrza kierowców. Koniec ich dominacji przyniósł sezon 2005, gdy najmłodszym Mistrzem Świata w historii Formuły 1 został Alonso, który ponownie powtórzył swój sukces w następnym sezonie w 2006 roku.

[edytuj] Polacy w Formule 1

Pierwszym polskim zawodnikiem w Formule 1 jest Robert Kubica, jeżdżący w sezonie 2006 początkowo jako kierowca testowy dla zespołu BMW Sauber. Debiut Polaka nastąpił przy okazji Grand Prix Węgier 2006 na torze Hungaroring, gdzie zajął 7 lokatę, ale został zdyskwalifikowany, ponieważ jego bolid był za lekki. Po tym wyścigu Kubica zajął w zespole BMW Sauber miejsce Jacquesa Villeneuve'a. Na torze Monza podczas Grand Prix Włoch Robert Kubica zajął trzecią lokatę.

Zakłady PZL Świdnik były pierwszą polską firmą, której logo znalazło się na bolidach startujących w wyścigach Formuły 1. Reklama ta pojawiła się na bolidach stajni Shannon Racing Team - Forti Corse. Samochody z logiem PZL oraz napisami "Sokół Helicopters" i "PZL Sokół" na tylnym skrzydle w połowie 1996 r. pojawiły się podczas wyścigu F1 o Grand Prix Kanady.

[edytuj] Samochody

Zobacz więcej w osobnym artykule: Samochody Formuły 1.

Nowoczesne samochody Formuły 1 to jednomiejscowe pojazdy o otwartym nadwoziu, kołach wystających poza ich obrys i spojlerach zamontowanych z przodu i z tyłu. Konstrukcja bolidu musi być zgodna z precyzyjnymi przepisami wydawanymi przez FIA, dlatego poszczególne samochody nie różnią się zbytnio od siebie. Dodatkowo przepisy Formuły 1 uniemożliwiają sprzedaż konstrukcji danego zespołu (konstruktora) innej stajni.

Silnik umieszczany jest tuż za fotelem kierowcy i stanowi integralną część podwozia, co oznacza, że z przodu jest do niego podłączony kokpit, a z tyłu skrzynia biegów wraz z tylnym zawieszeniem. Są to jednostki V8 o pojemności 2400 ccm. Ich moc wynosi ponad 800 KM (stare jednostki V10 miały moc bliską 1000 KM), a ich obroty przekraczają 20 000 na minutę. Nadwyrężony silnik produkuje ok. 1 758 kW ciepła, które musi być odprowadzone, zazwyczaj do atmosfery, poprzez radiatory, które umieszczone są po bokach samochodu. Chłodzenie powietrzem, którego przez radiatory przepływa około 650 litrów na minutę, jest konieczne, ponieważ zakazane jest chłodzenie cieczami.

Samochody Formuły 1 używają półautomatycznych, sekwencyjnych skrzyń biegów z maksymalnie siedmioma biegami do przodu i jednym do tyłu (obowiązkowym). Kierowca daje sygnał zmiany biegów używając łopatek umieszczonych za kierownicą. W zależności z której strony łopatka zostanie pociągnięta, bieg zostaje zwiększony lub zredukowany. Dzięki takiemu rozwiązaniu kierowca ma możliwość zmiany biegów bez odrywania rąk od kierownicy.

Dzięki coraz bardziej rozwiniętej technologii, bolidy Formuły 1 osiągają oszałamiające szybkości i przyspieszenie. Większość współczesnych bolidów ma następujące osiągi:

• 0-96 km/h (0-60 mil/h) w 2,3 sekundy
• 0-160 km/h (0-100 mil/h) w 3,6 sekundy
• 0-160-0 km/h w 6,6 sekundy
• 290-0 km/h w 3,5 sekundy

Mimo wprowadzenia ciągłych zmian w przepisach, konstruktorzy poprawiają osiągi swoich samochodów, zwiększając moc silników i efektywność aerodynamiki. Nowe przepisy na sezon 2005 zredukowały siłę docisku o ok. 28%, z czego prawie całą odzyskano poprzez poprawę innych elementów.

[edytuj] Konstruktorzy i kierowcy

Pełne listy: Lista kierowców Formuły 1, Lista konstruktorów Formuły 1, Lista mistrzów Formuły 1

W sezonie 1950, który był pierwszym oficjalnym, do rywalizacji stanęło osiemnaście zespołów, jednak ze względy na rosnące koszty wiele z nich wycofało się bardzo szybko. W sezonie 2007 rywalizuje jedenaście zespołów, każdy reprezentowany przez dwóch kierowców. Ferrari to jedyny zespół, który jest aktywny od początku istnienia mistrzostw. Jest to zespół fabryczny - podobnie jak BMW Sauber, Ferrari, Honda, Renault, Spyker i Toyota. Red Bull Racing i Scuderia Toro Rosso są własnością austriackiego producenta napojów - firmy Red Bull. McLaren jest spółką, w której 40% posiada DaimlerChrysler. Jedynymi tak zwanymi prywatnymi zespołami w stawce pozostały: Williams i Super Aguri, japoński zespół jest jednak silnie powiązany z Hondą.

Nr	Imię i nazwisko	Konstruktor
1 2	Fernando Alonso Lewis Hamilton	McLaren-Mercedes
3 4	Giancarlo Fisichella Heikki Kovalainen	Renault
5 6	Felipe Massa Kimi Raikkonen	Ferrari
7 8	Jenson Button Rubens Barrichello	Honda
9 10	Nick Heidfeld Robert Kubica	BMW Sauber
11 12	Ralf Schumacher Jarno Trulli	Toyota
14 15	David Coulthard Mark Webber	Red Bull-Renault
16 17	Nico Rosberg Alex Wurz	Williams-Toyota
18 19	Vitantonio Liuzzi Scott Speed	Toro Rosso-Ferrari
20 21	Christijan Albers Adrian Sutil	Spyker F1-Ferrari
22 23	Takuma Sato Anthony Davidson	Super Aguri-Honda

Numer 13 został użyty dwukrotnie: w Grand Prix Meksyku 1963 i w Grand Prix Wielkiej Brytanii 1976.

[edytuj] Nowe zespoły

28 kwietnia 2006 roku FIA opublikowała listę 12 zespołów które wystartują w sezonie 2008.

• ING Renault F1 Team
• Vodafone McLaren Mercedes
• Scuderia Ferrari Marlboro
• Panasonic Toyota Racing
• AT&T Williams
• Honda Racing F1 Team
• Red Bull Racing
• BMW Sauber F1 Team
• Spyker F1 Team
• Scuderia Toro Rosso
• Super Aguri Formula 1
• Prodrive F1 Team (trwają rozmowy z kilkoma konstruktorami na temat odsprzedaży podwozi i silników, najprawdopodobniej McLaren-Mercedes)

[edytuj] Grand Prix

Pełne listy: Lista eliminacji Formuły 1, Lista torów Formuły 1

	Grand Prix	Tor	Data
1	Australii	Albert Park	18 marca	Wyniki
2	Malezji	Sepang International Circuit	8 kwietnia	Wyniki
3	Bahrajnu	Bahrain International Circuit	15 kwietnia	Wyniki
4	Hiszpanii	Circuit de Catalunya	13 maja	Wyniki
5	Monako	Circuit de Monaco	27 maja	Wyniki
6	Kanady	Circuit Gilles Villeneuve	10 czerwca	Wyniki
7	Stanów Zjednoczonych	Indianapolis Motor Speedway	17 czerwca	Wyniki
8	Francji	Circuit de Nevers Magny Cours	1 lipca	Wyniki
9	Wielkiej Brytanii	Silverstone Circuit	8 lipca	Wyniki
10	Niemiec	Nürburgring	22 lipca	Wyniki
11	Węgier	Hungaroring	5 sierpnia	Wyniki
12	Turcji	Istanbul Autodrom Circuit	26 sierpnia	Wyniki
13	Włoch	Autodromo Nazionale di Monza	9 września	Wyniki
14	Belgii	Circuit de Spa Francorchamps	16 września	Wyniki
15	Japonii	Fuji International Speedway	30 września	Wyniki
16	Chin	Shanghai International Circuit	7 października	Wyniki
17	Brazylii	Autodromo Carlos Pace	21 października	Wyniki
	Grand Prix	Tor	Data

[edytuj] Nowe Grand Prix

Z powodu wprowadzania w kolejnych krajach europejskich zakazów reklam wyrobów tytoniowych, coraz bardziej atrakcyjne staje się organizowanie Grand Prix poza starym kontynentem. Przykładem takiej tendencji mogą być Grand Prix Bahrajnu, Grand Prix Chin i Grand Prix Turcji.

Grand Prix, których organizacja została potwierdzona w najbliższych latach:

• Grand Prix Abu Zabi^[1] (sezon 2009)
• Grand Prix Korei Południowej (sezon 2010)

Grand Prix, których organizacja jest planowana w następnych latach (w nawiasach podano sezon, w którym wyścig mógłby odbyć się po raz pierwszy):

• Grand Prix Singapuru (sezon 2008, prawdopodobnie pierwsze Grand Prix rozgrywane w nocy)
• Grand Prix Meksyku (sezon 2009)
• Grand Prix Rosji (sezon 2010)
• Grand Prix Grecji (sezon 2010)
• Grand Prix Indii
• Grand Prix Maroka (sezon 2008)
• Grand Prix Hiszpanii lub Grand Prix Europy w Walencji (sezon 2008 lub 2009)
• Grand Prix RPA (sezony 2008-2010)

O przywrócenie do kalendarza Grand Prix Austrii starał się zespół Red Bull Racing. Wydano kilka milionów euro na modernizację toru A1 Ring. Prace zostały chwilowo przerwane z powodu protestów okolicznej ludności i ekologów. Projekt modernizacji obiektu został ostatecznie zawieszony po uznaniu przez władze Austrii racji okolicznej ludności i cofnięciu pozwolenia na budowę.

Pod znakiem zapytania stoi przyszłość kilku obecnie organizowanych wyścigów. W szczególności dotyczy to Grand Prix Wielkiej Brytanii i Grand Prix Francji. Tory, na których odbywają się obecnie wyścigi, nie spełniają wymogów odnośnie bezpieczeństwa lub infrastruktury. W podobnej sytuacji był tor Imola, na którym z początkiem 2007 r. rozpoczęto modernizacje. Grand Prix San Marino nie zostało jednak uwzględnione w kalendarzu sezonu 2007.

W związku z sukcesami Fernando Alonso w Hiszpanii wzrosło zainteresowanie Formułą 1 (odwrotną tendencję można zaobserwować w Niemczech po utracie przez Schumachera tytułu). Utworzenie drugiego wyścigu w tym kraju wydaje się więc bardzo realne. Są duże szanse na to, że Grand Prix odbędzie się w Walencji, ale nie na torze Ricardo Tromo (gdzie obecnie odbywają się testy Formuły 1), a na nowym torze ulicznym. W Walencji odbywało się już kilka imprez związanych z Formułą 1, wliczając w to pokazy uliczne przeprowadzone przez McLarena przed prezentację zespołu na sezon 2007. Jest też możliwe, że zamiast tworzyć całkiem nową rundę Hiszpania zdecydują się na zastąpienie nudnego toru Catalunya, na którym obecnie gości Grand Prix Hiszpanii.

W listopadzie 2004 r. Bernie Ecclestone zapowiedział powrót do Formuły 1 Grand Prix RPA w przeciągu 5. lat. Podobne obietnice składał już w 1998 r. - przeprowadzono wtedy testy na torze Kyalami, które odbyły się w przerwach między sezonowych w 1999 i 2000 r. Zespoły były zadowolone z toru. Najprawdopodobniej nie zostały spełnione warunki administracji Formuły 1, bo wyścig nie odbył się, jak wcześniej planowano w sezonie 2001. Obecnie planowana jest budowa nowego toru w pobliżu międzynarodowego portu lotniczego w Kapsztadzie. Odpowiedzialnym za zebranie funduszy jest David Grant, a projektem toru zajmie się czołowy architekt nowoczesnych torów Formuły 1, Hermann Tilke.

[edytuj] Ograniczenie ilości wyścigów

Zgodnie z obowiązującym porozumieniem Concorde Agreement maksymalna ilość Grand Prix w sezonie wynosi 17. Ilość ta jest przekroczona od sezonu 2004 i za każdy dodatkowy wyścig zespoły dostają rekompensatę, muszą także wyrazić zgodę na ich organizację. Nowe porozumienie (obowiązujące po 2007 r.) nie będzie już miało wpływu na ilość wyścigów, ponieważ stosowny zapis znalazł się już w regulaminie sportowym FIA na sezon 2008. Federacja zwiększyła limit ilości eliminacji do 20 w sezonie. Bernie Ecclestone przewiduje, że limit ten zostanie osiągnięty do sezonu 2010. Poinformował jednocześnie, że pięć różnych krajów stara się o organizację swoich wyścigów.^[2]

W przypadku coraz większej ilości chętnych do zorganizowania Grand Prix, nawet zwiększenie limitu do 20 wyścigów na rok może okazać się niewystarczające. Problem stanowią także zespoły, które niechętnie zgodzą się na dużą ilość wyścigów. Eccelstone zaproponował rozciągnięcie obecnych ram sezonu (marzec-październik) nawet do grudnia. Dzięki takiemu rozwiązaniu zwiększyłyby się przerwy pomiędzy poszczególnymi wyścigami. W tym wypadku zespoły miały by mniej czasu na testy przedsezonowe, ale problem ten został częściowo rozwiązany wprowadzaniem pojedynczego dostawcy opon i ograniczenia możliwego do przejechania dystansu podczas testów do 30 000 km rocznie.

[edytuj] Problemy związane z kosztami

Oświadczenie firmy Ford (byłego właściciela stajni Jaguar - obecnie Red Bull Racing) o wycofaniu się z Formuły 1 było traktowane jako dowód na potrzebę ograniczenia ponoszonych kosztów związanych z rywalizacją. Obecnie, liczące się zespoły wydają grube sumy, nierzadko przekraczające 150 mln dolarów rocznie. Stawia to w ciężkiej sytuacji stajnie mniejsze, nie posiadające tak dużego zaplecza technologicznego i finansowego. FIA postanowiła więc obniżyć koszty poprzez wprowadzenie kilku zmian w regulaminie. Od sezonu 2005 jedna jednostka napędowa musi wystarczyć na dwa weekendy Grand Prix, ograniczono także liczbę testów w ciągu sezonu. Dodatkowo, od sezonu 2006 wprowadzone zostały nowe jednostki napędowe V8 o pojemności 2,4 litra.

Krytycy uważają jednak, że zmiany przepisów technicznych prowadzą do podwyższenia kosztów. Kosztowne są bowiem testy jakie stajnie przeprowadzają w celu otrzymania optymalnego efektu przy aktualnie obowiązujących regulacjach. Może to spowodować, że zespoły będące aktualnie w złej sytuacji, po radykalnych zmianach będą w jeszcze gorszej. Dodatkowo może to doprowadzić do tego, że różnica między Formuła 1, a seriami niższymi prawie zniknie, doprowadzając ostatecznie do zmniejszenia rangi tej klasy wyścigów. Co więcej koszty nie maleją aż tak drastycznie. Bogate zespoły swoje budżety po prostu przeznaczyły na rozwój innych dziedzin. Na przykład skoro silnik musi wytrzymać 2 wyścigi to trzeba skonstruować trwalsze elementy. Formuła 1 zawsze będzie się rozwijała technologicznie a w zasadzie popychała technologię do przodu.

[edytuj] Ludzie

Pełna lista: Lista ludzi Formuły 1

Formuła 1 została nazwana operą mydlaną świata sportu, gdyż odbywa się w egzotycznych miejscach, związane są z nią duże pieniądze i sławni ludzie świata Formuły 1. Podczas Grand Prix można spotkać też wiele sławnych osobistości ze świata muzyki, filmu i polityki. Oto lista najsławniejszych ludzi związanych z światem Formuły 1:

• Bernie Ecclestone, miliarder, prezydent organizacji Formula One Management
• Max Mosley, prezydent FIA
• Jean Todt i Ross Brawn, odpowiednio, szef i dyrektor techniczny stajni Ferrari
• Sir Frank Williams i Ron Dennis, odpowiednio, współwłaściciele stajni Williams i McLaren
• Michael Schumacher, siedmiokrotny Mistrz Świata Formuły 1, posiadacz większości rekordów Formuły 1, w momencie zakończenia kariery drugi najlepiej zarabiający sportowiec na świecie po Tiger Woodsie
• Juan Manuel Fangio, pięciokrotny Mistrz Świata
• Ayrton Senna, trzykrotny Mistrz Świata Formuły 1, Brazylijski bohater narodowy, który zginął w wypadku na torze Imola w 1994 r., jest ostatnią ofiarą śmiertelną Formuły 1 wśród kierowców
• Sir Jackie Stewart, trzykrotny Mistrz Świata Formuły 1
• Colin Chapman, założyciel firmy Lotus; zrewolucjonizował tworzenie pojazdów i ich design
• Komentatorzy ITV Murray Walker i Martin Brundle, popularni ze względu na ich entuzjastyczny styl i słynne gafy

[edytuj] Przypisy

1. ↑ "Official: Abu Dhabi to host Grand Prix from 2009", pitpass.com, 3 lutego 2007 r. (en).
2. ↑ "Ecclestone would like a 20 race calendar", pitpass.com, 3 lutego 2007 r. (en).

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Formuły 1 (en)
• Oficjalna strona FIA (en)
• Aktualne regulacje (en)