Cypr (państwo)

Z Wikipedii

Κυπριακή Δημοκρατία Kıbrıs Cumhuriyeti
Flaga Cypru Godło Cypru
Język urzędowy	grecki, turecki
Stolica	Nikozja
Ustrój polityczny	republika federacyjna
Głowa państwa	prezydent Tassos Papadopoulos
Szef rządu	prezydent Tassos Papadopoulos
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	161. na świecie 5 895 km² 0%
Liczba ludności  • całkowita (2003)  • gęstość zaludnienia	159. na świecie 780 133 132 osób/km²
Niepodległość	od Wielkiej Brytanii 16 sierpnia 1960
Jednostka monetarna	funt cypryjski (CYP)
Strefa czasowa	UTC +2 - zima UTC +3 - lato
Hymn państwowy	Imnos pros tin Eleftherian
Kod ISO 3166	CY
Domena internetowa	.cy
Kod samochodowy	CY
Kod telefoniczny	+357

Cypr (Republika Cypryjska) – państwo położone we wschodniej części Morza Śródziemnego, u wybrzeży Turcji, Syrii i Libanu. Leży w Azji. Od 1 maja 2004 roku jest członkiem Unii Europejskiej. Nazwa wyspy pochodzi od łacińskiej nazwy miedzi (cuprum), której Cypr był w starożytności głównym dostawcą.

• Większe miasta: Nikozja, Limassol, Famagusta
• Granice: Cypr, będąc wyspą nie graniczy z żadnym państwem oprócz Cypru Północnego. Wybrzeże morskie ma długość 648 km
• Najwyższy punkt - Olimp 1 951 m n.p.m.
• Podział administracyjny: podzielone administracyjnie na 6 dystryktów
• Religia: dominuje prawosławie
• Wyznawcy poszczególnych religii: prawosławni, maronici, muzułmanie, inni
• Narodowości: Grecy 78% (99,5% Greków zamieszkuje grecką część wyspy), Turcy 18%, 4% inne narodowości

Spis treści 1 Geografia 2 Historia 3 Podział administracyjny 4 Polityka 4.1 Ruchy separatystyczne na Cyprze 5 Gospodarka 6 Transport samochodowy 7 Zobacz też 8 Linki zewnętrzne

[edytuj] Geografia

Państwo Cypr jest położone na wyspie Cypr. Pod względem podziału politycznego Cypr jest zaliczany do Europy, jednak pod względem położenia znajduje się w Azji - na terenie Bliskiego Wschodu we wschodniej części Morza Śródziemnego, na południe od Turcji.

[edytuj] Historia

• około 5500 p.n.e. - w osadzie Chirokitia mieszka 1500 osób
• 1400 p.n.e - 1250 p.n.e. - napływ Mykeńczyków na Cypr
• 800 p.n.e - liczne kolonie greckie i fenickie
• 525 p.n.e. - początek perskiego panowania nad wyspą
• 294 p.n.e. - Cypr wchodzi w skład państwa Ptolemeuszy
• 30 p.n.e. - wyspa ostatecznie przechodzi pod władzę Rzymu
• 115-116 - rebelia mieszkających na wyspie Żydów
• 643 - pierwszy najazd arabski; przez następne 300 lat Arabowie i Bizantyńczycy walczą o wyspę
• 965 - ostateczna utrata wyspy przez Arabów
• 1185 - Izaak Komnenos odrywa wyspę od Bizancjum
• 1191 - podbicie wyspy przez Ryszarda Lwie Serce, który przekazuje ją w następnym roku Gwidonowi z Lusignan, ostatniemu królowi Jerozolimy
• 1192 - powstanie Królestwa Cypru
• 1489 - Cypr staje się posiadłością wenecką
• 1570 - podbój wyspy przez Turków; w ciągu kilkudziesięciu lat na wyspę przybywa ponad 50 tysięcy tureckich osadników
• 1821 - surowe represje skierowane przeciwko greckiej ludności
• 1878 - Cypr przechodzi pod brytyjską administrację
• 1914 - aneksja Cypru przez Wielką Brytanię
• 1955 - powstanie EOKA (Cypryjskiej Organizacji Wyzwolenia Narodowego)
• 1957 - biskup Makarios III żąda niepodległości
• 1960 - Cypr uzyskuje niepodległość; gwarancje dla tureckiej mniejszości
• XII 1963 - początek krwawych starć między cypryjskimi Grekami i Turkami
• 1964 - przybycie oddziałów ONZ (UNFICYP)
• 1974 - inspirowany przez Ateny zamach stanu skierowany przeciwko prezydentowi Cypru Makariosowi III; turecka interwencja zbrojna; podział wyspy
• 1977 - śmierć ojca cypryjskiej niepodległości biskupa Makariosa III
• 1983 - turecka część wyspy deklaruje niepodległość, jako Turecka Republika Północnego Cypru (uznawana przez nieliczne państwa, przede wszystkim przez Turcję)
• 1999 - początek negocjacji pod egidą ONZ, mających doprowadzić do ponownego zjednoczenia wyspy;
• luty 2003 - prezydentem Cypru został Tassos Papadopoulos, przeciwnik kompromisu z Turkami
• kwiecień 2004 - grecka część wyspy odrzuciła w referendum plan zjednoczenia na warunkach stawianych przez ONZ z turecką częścią, Turcy cypryjscy głosowali za przyjęciem planu
• 1 maja 2004 - Cypr stał się członkiem UE

[edytuj] Podział administracyjny

Zobacz też: Podział administracyjny Cypru

Cypr jest podzielony na 6 dystryktów:

[edytuj] Polityka

Członek brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Republika prezydencka, funkcje głowy państwa sprawuje prezydent, który jest jednocześnie szefem rządu. Wyłaniany w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję. Władza ustawodawcza w rękach parlamentu.

Po proklamowaniu w 1979 Federalnego Państwa Tureckiej Republiki Cypryjskiej, a następnie przekształceniu go w Republikę Turecką Cypru Północnego (1983) ustanowiono w niej odrębne struktury władzy – Zgromadzenie Ustawodawcze i rząd, które jednak nie zyskały uznania ONZ i wspólnoty międzynarodowej.

[edytuj] Ruchy separatystyczne na Cyprze

Aby zrozumieć, w jakich warunkach kształtuje się separatyzm i jak dochodzi do konfliktów etnicznych oraz co w zasadzie powoduje, że przemoc jest środkiem osiągnięcia celu należy przeanalizować historie Cypru od początku. Trzeba zaznaczyć też, że Cypr jest jednym z ostatnich epizodów walki chrześcijan i muzułmanów w rejonie Morza Śródziemnego i jednym z ostatnich śladów ekspansji tureckiej w Europie.

Grecy zamieszkują Cypr już od XIII wieku p.n.e. Przez ponad 2 tys. lat wyspa ta znajdowała się pod wpływem kultury greckiej, rzymskiej i bizantyjskiej. W 1191 r. została zajęta przez krzyżowców, co doprowadziło do jej odseparowania od prawosławnej Grecji. W 1570 r. wyspę podbili Turcy. Osiedliła się tam ludność całkowicie odmienna od rdzennej, która szybko się asymilowała i dostosowała do etnicznej struktury wyspy. Turcy nie prowadzili przymusowej ani systematycznej islamizacji zajętego obszaru. Mimo to znaczna część Cypryjczyków przyjmowała tą wiarę, aby nie być postrzegana jako ludność drugiej kategorii. Przez blisko 300 lat panowania Turcy doprowadzili do upadku i częściowego wyludnienia. Spowodowało to niezadowolenie ze strony Greków, którzy w 1821 r. wzniecili powstanie. Turcja w ramach odwetu nakazała powiesić patriarchę Konstantynopola na bramie jego stambulskiego pałacu oraz arcybiskupa na drzewie na rynku w Nikozji. Ponadto zabito 3 biskupów i 400 notabli greckocypryjskich. W wyniku tych działań zaczęła się szerzyć idea przyłączenia Cypru do Grecji, czyli enosis (Meghali Idea).

W czasie trwania wojny turecko-rosyjskiej w latach 1876-1878, rozpoczęła się okupacja brytyjska Cypru. Miała ona na celu uniemożliwienie Rosji umocnienie się na Bałkanach. Wielka Brytania w porozumieniu z Francją chciały uniemożliwić temu mocarstwu przejęcie kontroli nad cieśninami na Morzu Śródziemnym. W wyniku umowy z sułtanem tureckim Wielka Brytania miała przeciwstawić się traktatowi rosyjskiemu z San Stefano. W zamian za to miała dostać pod władanie Cypr. 4 czerwca 1878 r. Anglia i Turcja podpisują tajną konwencję cypryjską, w ramach której ci pierwsi obejmowali Cypr (administrację, obronę), przy jednoczesnym zagwarantowaniu Turcji wolności religijnej oraz płacenie im odszkodowania za utracone dochody z wyspy w wysokości 92 800 funtów rocznie, przy jednoczesnym zastrzeżeniu, że w momencie gdy Rosja odda Turcji tereny podbite w Armenii umowa ta starci ważność.

Turcja byłą przez długi czas była popierana przez Wielką Brytanię. Stopniowo traciła sympatię Londynu ze względu na coraz większe ekonomiczne i polityczne wpływy niemieckie nad Bosforem. 5 listopada 1914 r. Wielka Brytania oficjalnie anektowała Cypr, kiedy to Turcja stanęła po stronie mocarstw centralnych. Rząd brytyjski uważał, że prędzej czy później Turcja zaatakuje Anglię, dlatego za wszelką cenę dążył do porozumienia z Bułgarią i Grecją. Dlatego też w trakcie trwania I wojny światowej Brytyjczycy poufnie proponowali Grekom Cypr w zamian za możliwość usytuowania baz morskich na Krecie. Natomiast oficjalnie już w 1915 r. Grecja za udział w wojnie po stronie Ententy miała otrzymać Cypr. Do rozmów włączyła się Francja, która w konwencji francusko-brytyjskiej z 1920 r. zaznaczyła, że bez jej zgody Anglia nie może dokonywać żadnej cesji wyspy. Wielka Brytania otrzymała Cypr na mocy traktatu pokojowego z Sevres z 1920 r. lecz dopiero 3 lata później Turcja uznała aneksję w traktacie lozańskim. Od 1 maja 1925 roku wyspa oficjalnie nosiła status kolonii brytyjskiej.

Do 1930 r. Brytyjczycy swoją politykę w stosunku do Cypru kierowali przeciwko dążeniom do enosis. Chcieli tego dokonać przez poprawienie warunków życia. Uważali, że mieszkańcy będą woleli podlegać silnie rozwiniętemu państwu niż biednej Grecji. W tej walce używali głównie Turków. Jednak i przeciwko nim kierowali swoje działania, choćby w sferze religijnej. Ci w ramach ruchu oporu utworzyli w 1944 r. KATAK - Stowarzyszenie Mniejszości Tureckiej na Wyspie Cypr, a 1945 r. KMTHP - Narodową Partię Ludową Cypru. Obie te partie połączyły się w 1949 roku tworząc KTP - Partię Cypryjsko-Turecką.

Sytuacja uległa zmianie w 1950 roku, gdy liderem kościoła na Cyprze został arcybiskup Makarios III, jeden z zagorzałych zwolenników enosis. Wśród Greków cypryjskich udało mu się na powrót wzbudzić nadzieję na przyłączenie do Grecji. Aby tego dowieść w tym samym roku zorganizowano plebiscyt, w którym ludność grecka na Cyprze opowiedziała się za przyłączeniem. Jednak wyniki tego plebiscytu nie zostały uznane przez władze brytyjskie oraz Turcję. Dla Anglików wyspa ta, razem z Gibraltarem i Maltą, tworzyła łańcuch baz morskich o znaczeniu zarówno militarnym jak i handlowym, więc nie mieli oni zamiaru oddać Cypru. Aby odzyskać autonomię Grecy powołali podziemną armię EOKA (Organizacja Narodowa Bojowników Cypryjskich). Rekrutacja rozpoczęła się w 1952 r. Na jej czele stanął Georgios Grivas „Dighenis”. Organizacja ta mogła liczyć na wsparcie ze strony Grecji, która szkoliła ich bojowników i wywiad oraz dostarczała na wyspę broń łodziami rybackimi, kutrami, pocztą. W wyniku przejęcia przez Brytyjczyków greckiego statku „Agios Georgios” wiozącego broń i amunicje dla EOKA, rozpoczęcie akcji zbrojnej planowane na 1956 r. przyśpieszono na 1 kwietnia 1955 r. Było to spowodowane strachem przed aresztowaniem członków organizacji. Początkowo Cypryjczycy sabotowali brytyjskie organizacje wojskowe. EOKA m.in. zbombardowała koszary, pojazdy wojskowe. Dochodziło również do morderstw greckich policjantów na Cyprze, podejrzanych o współprace z Wielką Brytanią. Ze strachu przed śmiercią brytyjscy informatorzy rozpoczynali współpracę z Grivasem.

W sierpniu 1955 Brytyjczycy doprowadzili do spotkania przedstawicieli Greków i Turków w celu rozpoczęci negocjacji. Spotkanie to zakończyło się fiaskiem, gdyż odmienne były zdania owych zgromadzonych na temat przyszłości Cypru. Grecy chcieli niepodległości, Turcy natomiast opowiadali się za utrzymaniem status quo. Londyn mianował nowego gubernatora wyspy o nadzwyczajnych uprawnieniach. Był nim marszałek John Harding. Wprowadził on stan wojenny, godzinę policyjną oraz nakaz zdania broni pod groźbą kary śmierci. Na wiosnę 1956 r. Makarios został deportowany i internowany na Seszele za przechowywanie broni. Od tego momentu rozpoczęła się regularna wojna domowa. W wyniku przewagi militarnej Brytyjczyków, Grivas postanowił zmniejszyć ryzyko zbrojnych akcji EOKA. Wycofał się w góry Troodos, gdzie podzielił swoje oddziały. Walka przyjęła charakter partyzancki. Przechwytywali oni małe patrole lub pojedyncze pojazdy. W tym czasie miejscy nacjonaliści likwidowali Turków i komunistów greckich skupionych wokół partii AKEL. Nie byli oni łatwym celem dla Brytyjczyków. Z tego też powodu akcja „Pepperot” została skierowana przeciwko partyzantom z Troodos. W wyniku tego zginęło 30 osób, a sam Grivas ledwo uszedł z życiem. W odwecie miejska partyzantka EOKA dokonała najgwałtowniejszych zamachów w przeciągu całej wojny. Ich działania nie spotkały się z uznaniem wielu członków organizacji, którzy zaczęli udzielać anonimowych informacji władzom brytyjskim. Za ich sprawą zlokalizowano kryjówkę najbliższego współpracownika Grivasa - Georgiosa Axfentiou i jego ludzi w klasztorze Makheris w Troodos. Grivas, aby przerzucić ludzi z gór, doprowadził do zawieszenia broni w marcu 1957, uwalniając jednocześnie Makariosa 28 marca.

Turcy w tym czasie wyszli z propozycją podziału wyspy 2/3 dla Grecji, 1/3 dla nich, która została odrzucona. Wkrótce potem Grecy zerwali rozejm. W odpowiedzi na ten czyn, Turcy za zgodą Wielkiej Brytanii, powołali do życia Organizacje Bojową Turków Cypryjskich - TMT (organizacja tureckiego oporu) inaczej VOLKAN. Służyli swą pomocą Brytyjczykom poprzez patrole i zamachy na Greków. Nowy gubernator Cypru Hugh Foot wzmocnił działania mające na celu utrudnienie funkcjonowania EOKA. Nakazał kontrolę przesyłek i zakaz sprzedaży niektórych środków chemicznych, by tym sposobem uniemożliwić produkcje bomb. Grivas postanowił zmienić taktykę. Jego nowym sposobem walki stało się niepłacenie podatków i uliczne manifestacje. Sprawiło to zaostrzenie konfliktu grecko-tureckiego. Dochodziło do licznych zamieszek i groźba wybuchu regularnej wojny domowej była realna. Aresztowano ok. 2000 ludzi podejrzanych o współpracę z EOKA. W ramach zemsty Grecy dokonywali zamachów na brytyjskich dowódców. 26 września 1958 roku raniono generała D. A. Kendrew i zamordowano żonę jednego z brytyjskich żołnierzy, żądano jednocześnie wycofania się wojsk brytyjskich.

Władze, aby zapobiec dalszemu rozlewowi krwi, zainicjowały rozmowy na temat niepodległości Cypru. Na mocy porozumienia w Zurychu (11 lutego 1959) oraz w Londynie (17-19 lutego 1959) starcia ustały, a wyspa miała otrzymać suwerenność 19 lutego 1960 roku. W związku z powyższym Cypr miał stać się republiką będącą częścią Wspólnoty Narodów, rządzoną przez reprezentantów dwóch narodów, uznając dwunarodowość wyspy. Brytyjczycy zachowali natomiast tzw. Soveregin Base Areas (SBAs) w Akrotiri i Dhekelia. Każde z państw miało prawo interweniować w przypadku zagrożenia niepodległości wyspy. Grecja miała zachować 950 żołnierzy a Turcja 650. Konstytucja przewidywała, że prezydentem miał być Grek, a wiceprezydentem Turek, wybierany przez naród turecki. Turcy również otrzymali prawo weta wobec decyzji parlamentu bądź rządu. Ich udział w administracji i policji miał wynosić 30%, 40% w armii. Katastrofalna konstytucja paraliżowała państwo, ponieważ w sztuczny sposób dzieliła władzę między Greków i Turków, na ogół niechętnych do współpracy.

Zgodnie z tym prezydentem 14 grudnia 1956 r. został Makarios III a wiceprezydentem dr Fazil Kucuk, zastąpiony w 1960 r. przez Raufa Denktasza. Dnia 16 sierpnia 1960 r. Cypr odzyskał niepodległość. Grivas został awansowany i uznany za bohatera narodowego. Zarówno EOKA jak i VOLKAN nie oddały broni.

Kryzys odrodził się, gdy w listopadzie 1963 Makarios zaproponował reformę konstytucji, aby móc bez przeszkód wejść w unię z Grecją (obecna konstytucja zabraniała unii z jakimkolwiek państwem). Chciał on też ograniczyć tureckie prawo weta i wyrównać liczbę urzędników w proporcji 1:4. A także stworzyć armię cypryjską o charakterze mieszanym, a nie jak było do tej pory złożonej z jednonarodowościowych jednostek. Kolejnym postulatem było zawieszenie działalności samorządów terytorialnych i przejęcie ich kompetencji przez wyznaczone instytucje. Turcja sprzeciwiła się tym zmianom, gdyż konstytucja gwarantowała im większe przywileje niż im się faktycznie należały. Dlatego też 21 grudnia 1963 r. do akcji powróciła EOKA wzniecając rozruchy. W przeciągu kilku dni zginęło 300 osób i zniszczono 100 wiosek tureckich. Turcy prowadzili loty ostrzegawcze nad Cyprem, gotowi w każdej chwili zaatakować. Brytyjczycy utworzyli w stolicy tzw. „zieloną linię”, przedzielającą ją na dwie części, na której żołnierze brytyjscy wymusili zawieszenie broni. W innych rejonach wyspy walki trwały do 27 marca 1964 r., kiedy to na wyspę dotarli żołnierze UNFICYP (siły pokojowe ONZ na Cyprze). Miały one za zadanie przestrzeganie zawieszenia broni, utrzymanie strefy buforowej, nadzór nad respektowaniem prawa i porządku na wyspie. Makarios zdawał sobie sprawę z faktu, że siły ONZ powstrzymają Turcję przez atakiem.

W czerwcu 1964 r. ogłoszono pobór na Cyprze. Dowodzenie przypadło w udziale Grivasowi. Rozpoczął on ofensywę na ważne punkty przerzutu broni dla Turków - miasteczko Mansura i Kokkina. W ramach odwetu tureckie lotnictwo rozpoczęło naloty bombowe na Cypr. Grivas zmuszony był wstrzymać ofensywę.

W ciągu kolejnych trzech lat nad pokojem panował ONZ. W kwietniu 1967 r. władza w Grecji przeszła w ręce junty wojskowej, wrogo nastawionej wobec Makariosa. 15 listopada 1967 r. Grivas zaatakował tureckie Agios Teodoros i Kofinu aby przeciwdziałać dalszemu tworzeniu się enklaw, w których gromadzono broń. Turcja w odwecie rozpoczęła mobilizację i przygotowania do lądowania na Cyprze. Makarios, aby załagodzić konflikt, wymógł na juncie odwołanie Grivasa, zakończenie ofensywy i wycofanie wojsk. Dzięki temu, jak również mediacji USA, udało się chwilowo zażegnać konflikt.

W kolejnych latach Makarios ponownie próbował zmienić konstytucję, aby ograniczyć prawa Turkom. Dodatkowo spiskował przeciwko niemu rząd ateński, z którym popadł w konflikt próbując własną rękę nawiązać współpracę ze Związkiem Radzieckim, aby zrezygnować z przyłączenia Cypru do Grecji na rzecz niepodległości. Doszło do powstania EOKA-B na czele z Grivasem, która była negatywnie ustosunkowana do prezydenta. Swoje poparcie dla tej organizacji wykazały Stany Zjednoczone, mając nadzieję na złagodzenie konfliktu w wyniku ostatecznego podziału Cypru. Makarios w odpowiedzi w 1974 r. utworzył podległą sobie Jednostkę Rezerwy Taktycznej. W jej skład wchodzili komuniści i socjaliści, zaopatrzeni w radziecką broń. 2 lipca 1974 r. Makarios zażądał aby oficerowie z Gwardii Narodowej opuścili wyspę. W odpowiedzi przeprowadzono nieudany, gdyż biskup uciekł z wyspy, zamach stanu. Nowym prezydentem został mianowany Nikos Sampson, weteran z EOKA, dowódca sił atakujących tureckie enklawy. Turcy postanowili wykorzystać sytuację i 20 lipca 1974 r. rozpoczęli inwazję. Piechota utworzyła przyczółek w rejonie Kyrenii, a spadochroniarze zajęli turecką część Nikozji. Walczyli siłą 40 tys. żołnierzy, 300 dział i czołgów przeciwko 18 tys. żołnierzy Gwardii Narodowej, 950 regularnym żołnierzom greckim i kilkuset bojownikom z EOKA-B. Dokonano wielu krwawych zbrodni, których ofiarami stali się cywile. Strach przed okrucieństwem najeźdźców wypędził z domów 180 tys. Greków.

21 lipca lotnictwo tureckie popełniło pomyłkę, która zadecydowała o losach wojny. Przez przypadek samoloty zaatakowały własną flotę, zatapiając niszczyciel „Kocatepe” i ciężko uszkadzając dwa pozostałe. Powodem jest fakt, że Grecy posiadali takie same. Cypryjczycy greccy nie mogli oczekiwać pomocy ze strony Aten, gdyż wszelkie działania przeciw Turcji miały spotkać się z odpowiedzią USA. 22 lipca w wyniku wyczerpania Turcy zgadzają się na zawieszenie broni. 23 lipca Nikos Sampson podał się do dymisji i opuścił wyspę. Jego miejsce zajął umiarkowany Glaukos Klerides.

W tym samym czasie w Stanach miała miejsce afera Watergate. W związku z odwróceniem uwagi USA od problemu Cypru, Turcja zażądała podziału. Po odmowie wznowiła ataki i w 48 godzin zajęła 1/3 wyspy. 16 sierpnia podpisano zawieszenie broni, wyznaczając granicę na linii „Attyli”. Grecja, aby okazać swoje niezadowolenie z polityki USA, wystąpiła z kręgów NATO. Na terenach zajętych przez Turków powstało niezależne państwo - Republika Turecka Cypru Północnego.

W grudniu 1974 powrócił Makarios i ponownie objął urząd prezydencki przy poparciu rządu ateńskiego. Rozpoczęto grecko-tureckie negocjacje trwające 3 lata i nie przynoszące żadnych rezultatów. Turcja opowiadała się za powstaniem dwóch niezależnych państw, z których każde miałoby własne siły zbrojne, budżet i komunikację. Problemem był los 200 tys. uchodźców greckich w tureckiej części wyspy. Rokowania pokojowe osłabły, gdy Turcy zaczęli przeprowadzać czystki etniczne, wysiedlając Greków z wiosek i miast cypryjskich. W wyniku śmierci Makariosa (3 sierpnia 1977), prezydentem został Spyros Kyprianou. W listopadzie 1980 r. doszło do rozmów grecko-tureckich przy asyście ONZ. Głównym problemem byli uchodźcy, a także reformy konstytucji mające na celu poprawienie warunków Turcji. Żądali oni równego statusu, jednakowej reprezentacji w rządzie, a także rotacyjnej zmiany prezydenta. Rok później przyjęto ten postulat oraz ustalono, że 30% wyspy będzie pod kontrolą turecką. W maju 1983 roku ONZ nakazało opuszczenie wyspy przez wojska tureckie. W wyniku tego, i za zgodą Ankary, Rauf Denktasz ogłosił niepodległość Tureckiej Republiki Północnego Cypru, uznawanej jedynie przez Turcję. Aby zaznaczyć swą niezależność zmieniono walutę, wydano miejscowe paszporty oraz zasiedlano wyspę ludnością turecką w liczbie 45 tys. aby zmniejszyć dysproporcje demograficzne. Sytuacja nie uległa poprawie nawet w 1988 roku, gdy prezydentem został skłonny do kompromisu z Turkami Georges Vassiliou. W 1992 r. Rada Bezpieczeństwa ONZ wydała rezolucję potępiającą cypryjskich Turków, nakazując redukcję 40 tys. armii tureckiej, zmniejszenie wydatków na cele obronne strony greckiej, oddanie pod kontrolę ONZ Famagusty oraz przeprowadzenie spisu ludności. W 1993 r. władzę objął Klerides, który cała swą politykę oparł na idei połączenia wyspy. Miała powstać federacja z dwóch republik, lecz strona turecka odrzuciła te postulaty.

Głośne zdarzenie miało miejsce w 1996 roku, gdy greccy demonstranci usuwali zasieki na granicy w Dherlinie, zostali zaatakowani przez Turków z organizacji nacjonalistycznej „Szare Wilki”. Kilka dni później zastrzelono bezbronnego Greka, który na znak protestu zdejmował turecką flagę na maszcie granicznym. Ponad to Cypr kupił w 1996 roku od Rosji czołgi T-80, wozy bojowe (BWP-3) i pociski dalekiego zasięgu S-300. Turcy zagrozili, że zbombardują wyrzutnie, jeżeli te zostaną zainstalowane. Ale jednocześnie wywiad turecki szukał sposobu żeby je przechwycić. Odkąd w 1996 r. w Turcji do władzy doszli islamiści, na czele z N. Erbakanem, konflikt grecko-turecki się zaostrzył. Dziś wydawałoby się, że porozumienie jest niemożliwe. Turcja najwyraźniej dąży do przyłączenia Cypru Północnego. Jednak w 1993 r. doszło do formalnego przymierza grecko-tureckiego, tzw. Wspólna Doktryna Obronna mówiąca o tym, że Grecja przyjdzie Cyprowi z pomocą, gdyby Turcja użyła siły lub próbowała zaanektować północna część wyspy. Jednak 2 lata później ,w 1995 r. doszło do kolejnego zaognienia konfliktu. W Pafos wybudowano bazę lotniczą i morską dla lądujących na wyspie greckich wojsk i przeprowadzono pierwsze manewry „Nikoforos” - Zwycięzca. Turcja w odwecie chciała zastraszyć cypryjskich Greków i od 1997 r. samoloty tureckie regularnie przelatują nad Nikozją na niskiej wysokości. Cypr ostatecznie zrezygnował z rozmieszczenia pocisków na wyspie i oddał je Grecji (na Kretę), a następnie w 1998 r. rozpoczął negocjacje w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej i wobec tego problem Cypru Północnego stał się bardzo poważnym.

Szansę na zakończenie konfliktu dawało rozszerzenie Unii. Bruksela chciała przyjąć wyspę zjednoczoną. W związku z tym w kwietniu 2004 r. odbyło się referendum. Turcja - odrzucając fundament swej polityki zagranicznej i sprzeciwiając się przywódcy Turków cypryjskich - Raufowi Denktaszowi - namawiała do głosowania za zjednoczeniem. Jednak referendum zakończyło się fiaskiem. 65% Turków głosowało za przyjęciem planu, ale „nie” powiedziało 75% Greków. Nie spodobał im się m.in. zapis, że turecka część wyspy przekaże greckiej tylko 7% terytorium i nie wszyscy Grecy będą mogli powrócić do swych domów. Jest to równoznaczne z przystąpieniem do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku tylko greckiej części wyspy.

[edytuj] Gospodarka

Duży udział wpływów z turystyki szczególnie w greckiej części wyspy, ale wpływy odznaczają się niestablinością. Najbogatszy z kandydatów wstępujących do UE w 2004 roku. PKB w 2001 roku wyniósł 11,9 mld euro (15.600 tys. euro na mieszkańca).

[edytuj] Transport samochodowy

Na Cyprze obowiązuje ruch lewostronny.

[edytuj] Zobacz też

• hymn Cypru, flaga Cypru, godło Cypru
• Turecka Republika Północnego Cypru
• Cypr (wyspa)

[edytuj] Linki zewnętrzne

• CIA World Factbook - po angielsku
• Cypryjska agencja prasowa (po angielsku i niemiecku)
• Przewodnik Po Cyprze
• Podróżuje Informacja (po angielsku)
• Ekonomika Cypru (po angielsku)