Litauen

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

Lietuvos Respublika


Flagg	Riksvåpen

Nasjonale motto: Vienybė težydi (Lét sambandet bløma)

Offisielle språk

Litauisk

Hovudstad

Vilnius

Styresett

President
Statsminister

Parlamentarisk republikk
Valdas Adamkus
Gediminas Kirkilas

Flatevidd
- Totalt
- Andel vatn

65 200 km² (123.)
4 %

Folketal
- Estimert (2005)
- Folketeljing (—)
- Tettleik

3 596 617 (125.)
—
55/km² (116.)

Sjølvstende
- Erklært
- Anerkjent
- Tapt
Sjølvstende
- Erklært
- Anerkjent

Frå Russland
16. februar 1918
12. juli 1920
1940
Frå Sovjetunionen
11. mars 1990
6. september 1991

BNP
- Totalt (2005)
- Per innbyggjar

49 106 mill. USD (75.)
14 198 USD (47.)

Valuta

Litas

Tidssone

UTC +2

Nasjonalsong

Tautiška giesme

Nasjonaldag

16. februar

Internasjonal telefonkode

+370

Nasjonale toppdomene

.lt

Republikken Litauen (litauisk Lietuvos Respublika, kortnamn Lietuva) er ein stat som ligg ved Austersjøen nordaust i Europa.

Innhaldsliste

1 Historie
2 Politikk
3 Geografi
4 Klima
5 Demografi
- 5.1 Endringar i folketalet i perioda 1994-2005
6 På verdsveven

[endre] Historie

Litauen er kjend frå 1009. Storfyrstedømet Litauen var eit av dei største landa i Europa på 1400-talet. Frå 1795 til 1918 var Litauen underlagt Russland. Under den fyrste verdskrigen kom området under tysk kontroll, og under tysk innflytelse erklærte den 11. desember 1917 Kongedømmet Litauen seg uavhengig av Russland med hertug Wilhelm av Urach, greve av Württemberg, som konge under navnet Mindaugas II av Litauen. Litauen vart erklært som eit sjølvstendig land 16. februar 1918. Landet endra forfatning til republikk den 2. november same året. 15. juni 1940 vart landet okkupert av Sovjetunionen. Denne ulovlege okkupasjonen varte til august 1991.

[endre] Politikk

Lovgjevende forsamling: Seimas.
Styreform: Parlamentarisk republikk.
Litauen har ei einkamera nasjonalforsamling (Seimas) med 141 representantar som blir valt for periodar på fire år. Presidenten blir valt av i direkte val for perioder på fem år. Presidenten utnemner Statsministeren som utpeiker regjeringa si som må godkjennast av nasjonalforsamlinga. Presidenten har hovudansvaret for Litauens utenrikspolitikk.

Heilt sidan uavhengigheita frå Sovjetunionen i 1991 har medlemskap i internasjonale fora stått fremst i både innenriks- og utenrikspolitikken. Litauen har vorte medlem av mellom anna Dei sameinte nasjonane (SN), Den nordatlantiske forsvarsalliansen (NATO) og Den europeiske unionen (EU - frå 1.5.04). Litauen deltar også i Det baltiske råd og Austersjørådet.

[endre] Geografi

Landet er nokså flatt og består av elvedelta og morenelandskap. I sør er det store furuskogar. Det høgaste området som ligg like søraust for hovudstaden Vilnius strekkjer seg nesten opp i 300 meter over havet.

Litauen grensar til følgjande land:

Latvia (landgrense: 610 km)
Kviterussland (landgrense: 724 km)
Polen (landgrense: 110 km)
Russland (Kaliningrad fylke) (landgrense: 303 km)

Sjøgrense i Austersjøen: 99 km.

Største øyer: -. (Litauen har ingen øyer utanfor kysten.)
Lengste elv: Nemunas 937 km, der 475 km er i Litauen.
Største innsjø: Druksciai 44,79 km².
Inn- og utmark utgjer 57 %, skog og kratt: 30 %, myr: 3 %, innlandsvatn: 4 %, anna: 6 %.
Største avstander: Frå aust til vest: 373 km, frå nord til sør: 276 km.

[endre] Største byar

Tal frå 1. januar 2004

Vilnius: 541 082
Kaunas: 368 913
Klaipeda: 190187
Siauliai: 131 181
Panevezys: 117 593
Alytus: 70 717
Marijampole: 70 305
Mazeikiai: 66 773
Kedainiai: 65 049
Telsiai: 56 735

[endre] Fylke

Litauen er inndelt i 10 fylke (lit. «apskritys») og 60 kommunar. Innbyggjartal i fylkene frå 1. januar 2004:

Alytus fylke: 184 807
Kaunas fylke: 691 445
Klaipeda fylke: 383 250
Marijampole fylke: 186 736
Panevezys fylke: 295 161
Siauliai fylke: 364 076
Taurage fylke: 132 729
Telsiai fylke: 178 141
Utena fylke: 181 113
Vilnius fylke: 848 399

[endre] Litauen på tvers

Litauen består av følgjande landskap:

Låglandet ved kysten,
Høglandet i Samogitia,
Låglandet ved Venta i innlandet,
Høglandet i Suduva,
Høglandet i Dzukia,
Høglandet i Auksjtaitia,
Slettene i søraust,
Høglandet på strekningen Švencionys-Narocius og Ašmena.

[endre] Klima

Det meste av Litauen ligg berre eit par timars køyretur frå Austersjøen og har eit temperert og maritimt klima. Dei indre områda av landet, inkludert turistområda Vilnius og Trakai, har derimot større temperaturskilnadar mellom sommar og vinter. Vinteren er kald over heile landet, men kystområda er ein god del mildare enn resten av landet, og kan ha periodar med plussgrader. Sørvestlege delar av kysten er opp til 2ºC varmare enn innlandet om vinteren. Ein har snøfall med jamne mellomrom, og på kysten av og til regn. Somrane er milde, og innnimellom kan ein få nokså varme dagar i juli og august. Sommaren og våren er som regel den våtaste tida på året, sjølv om det ikkje kjem dei store mengdene. Vilnius har ein årleg nedbørsnormal på 662 mm.

[endre] Demografi

Litauarane har assimilert opp i seg ei rekke tidlegare baltiske folkegrupper som til dømes jotvingerane, gammelprøysserane og selerane. Av folkesetnaden idag er 82% litauarar, 8% russere og 6% polakkar. Under den sovjetiske okkupasjonen vart det ført ein aktiv russisk koloniseringspolitikk mot dei baltiske landa. 68,5% av alle innbyggjarar bor i byar.

Landet har ingen statskyrkje, men den Den romersk-katolske kyrkja har mest oppslutnad.

[endre] Endringar i folketalet i perioda 1994-2005

Folketalet i Litauen har gått ned med over 200 000 dei siste ti åra. Ein rekner med at 13% av dei yrkesaktive i landet har emigrert, fyrst og fremst for å skaffe seg betre betalte jobbar. Denne tendensen har auka kraftig i samband med EU-medlemskapet. Mange jobbar er nå ledige på grunn av utvandringa. Tabellen under viser utviklinga av folketalet ved byrjinga av kvart år i antal tusen.

1994	1995	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005
3671,3	3643,0	3615,2	3588,0	3562,3	3536,4	3512,1	3487,0	3475,6	3462,5	3445,8	3425,5

[endre] På verdsveven

Wikimedia Commons har ei samling filer som gjeld: Litauen

Den europeiske unionen (EU) og EØS-området:

Berre EØS:

Island | Liechtenstein | Noreg

Den nordatlantiske traktat-organisasjonen (NATO)
Belgia \| Bulgaria \| Canada \| Danmark \| Estland \| Frankrike \| Hellas \| Island \| Italia \| Latvia \| Litauen \| Luxembourg \| Nederland \| Noreg \| Polen \| Portugal \| Romania \| Slovakia \| Slovenia \| Spania \| Storbritannia \| Tsjekkia \| Tyrkia \| Tyskland \| Ungarn \| USA