Historia Ukrainy

Z Wikipedii

Spis treści 1 Starożytność 2 Początki państwowości 3 Rozbiór państwa 4 Ruś Kijowska 5 Rzeczpospolita Obojga Narodów 6 Rozbiory 7 Wielka Wojna, rewolucja i wojna domowa 8 Lata międzywojenne 8.1 Zobacz też 9 Druga wojna światowa 9.1 Zobacz też 10 Lata powojenne 11 Niepodległość 12 Bibliografia

[edytuj] Starożytność

Najstarsze historyczne plemiona znane z terenów północnego nadczarnomorza to Kimmerowie do VII wieku p.n.e. a po nich Scytowie do IV w i Sarmaci do III w ne (Sauromaci, Roksolanie, Alanowie). W VII i VI wieku p.n.e. na Krymie oraz u ujścia Bohu i Donu ("don" po sarmacku oznacza rzekę) powstały pierwsze kolonie greckie o dźwięcznie brzmiących nazwach (Tanais,Chersonises, Eupatoria). Wkrótce wykształciło się z nich tzw. państwo bosporańskie od nazwy cieśniny kerczeńskiej - Bosfor Kimmeryjski podległe później cesarstwu rzymskiemu. W I wieku ne. prowadził tu działalność apostolską św Andrzej a w III wieku Wulfila. W III i IV wieku naszej ery nad południowymi obszarami dzisiejszej Ukrainy zwierzchnictwo roztaczały plemiona Gotów podbiwszy plemiona miejscowe, a Goci utrzymywali się jeszcze na Krymie przez długi czas, bo aż do roku 1778. W późniejszym okresie liczne plemiona azjatyckie (Hunowie, Awarowie, Protobułgarzy i Madziarzy) dokonywały przemarszu przez południową Ukrainę, a nie mniej liczne osiedlały się tam (Chazarowie, Pieczyngowie czy Połowcy-Kumanie).

[edytuj] Początki państwowości

We wczesnym średniowieczu zamieszkane przez Słowian ziemie nadczarnomorskie stały się obszarem penetracji szwedzkich Waregów. Od nazwy jednego z ich plemion, Rusów, wywodzi się nazwa Rusi. Jeden z wareskich wodzów o imieniu Ruryk zdołał skupić pod swą władzą znaczną grupę plemion słowiańskich i dał początek dynastii Rurykowiczów władających w następnych wiekach Rusią Kijowską, obejmującą m.in. większość dzisiejszej Ukrainy ale również część terenów należących obecnie do Rosji i Białorusi i mającą swój centralny ośrodek w Kijowie.

W 988 potomek Ruryka Włodzimierz Wielki przyjął chrzest z Bizancjum. Umocniony został tym samym wpływ kultury greckiej na Rusi. Choć państwo Rurykowiczów było najludniejszym i największym pod względem powierzchni w Europie na jego potencjale odbijały się ciągłe walki wewnętrzne, a także zagrożenie ze strony ludów koczowniczych zamieszkujących stepy nadczarnomorskie (Połowcy, Pieczyngowie). W XIII wieku cała Ukraina opanowana zostają przez Złotą Ordę. Ruś Kijowska została zhołdowana i znalazła się wówczas w okresie rozbicia dzielnicowego, zaś główny ośrodek ukraińskiej państwowości przeniósł się do Rusi Halicko-Wołyńskiej.

[edytuj] Rozbiór państwa

Po zabiciu ostatniego księcia halickiego Jerzego przez bojarów w XIV wieku tereny położone wokół Lwowa i Przemyśla (tzw. Ruś Czerwona) zostały włączone na zasadach autonomicznych do Królestwa Polskiego. Od tego też czasu datuje się zwrot polskiej polityki zagranicznej z zachodu na wschód. Język ruski stał się jednym z oficjalnych języków na wschodnich połaciach państwa polskego. Na krótki czas Ruś Halicko-Włodzimierska została przejęta przez Królestwo Węgier (czasy panowania króla Ludwika), lecz pod koniec XIV wieku jako posag Jadwigi Andegaweńskiej wróciła do Polski. Na terenie Rusi Czerwonej powstały województwa: ruskie (ze stolicą we Lwowie), bełzkie oraz podolskie (stolica Kamieniec Podolski). W owym czasie rozpoczęła się ich kolonizacja przez polską szlachtę.

[edytuj] Ruś Kijowska

Ziemie z Kijowem, Wołyniem i Czernihowem prawie całkowicie opanowane zostały w XII i XIV wieku przez Wielkie Księstwo Litewskie, które sięgało wówczas prawie do Morza Czarnego. W wyniku unii krewskiej dynastia Jagiellonów roztoczyła swe zwierzchnictwo nad całym teretorium Rusi.

[edytuj] Rzeczpospolita Obojga Narodów

W wyniku unii lubelskiej z 1569 roku do Korony (Królestwa Polskiego) przyłączone zostały obszary dzisiejszej Ukrainy, pomimo gwałtownych protestów posłów litewskich. Na własność króla polskiego przeszły województwa wołyńskie (stolicą w Łucku), kijowskie, bracławskie oraz czernihowskie. W 1596 Ruscy biskupi prawosławni zmuszeni zostali przez króla Zygmunta III Wazę do zawarcia na synodzie w Breściu unię powtórnie przyjmując zwierzchnictwo Papieża i tworząc w ten sposób Ukraiński Kościół Greckokatolicki. W końcu XVI i w XVII wieku Ukraina była widownią częstych powstań kozackich (powstanie Nalewajki) sukcesywnie tłumionych przez Polaków do czasu powstania Chmielnickiego (bezpośrednim powodem jego wybuchu była niezgoda sejmu na podwyższenie liczby Kozaków rejestrowych, co obiecał Kozakom planujący wojnę z Turcją król Władysław IV Waza). Talent dowódczy i sojusz z Tatarami krymskimi pozwoliły Chmielnickiemu na zorganizowanie faktycznie niezależnego państwa. Był to jednak stan przejściowy nie mający szans na utrwalenie. W okresie wojen kozackich narodziła się idea powstania trzeciego, ruskiego członu federacji polsko-litewskiej (promował ją wojewoda kijowski Marian Kisiel i król Jan Kazimierz). Nie zaakceptowała jej polska i litewska szlachta i ostatecznie została zarzucona po ugodzie w Perejasławiuj z 1654 roku . Wówczas Chmielnicki zawarł sojuszniczą wojskową ugodę z Rosji, która potraktowała ją jak powód do okupacji Ukrainy. W toku walk polsko-rosyjskich część Kozaków opowiedziała się za związkiem z Rzeczpospolitą, część za Rosją. W 1658 część kozaków zawarła z Rzeczpospolitą ugodę hadziacką, na mocy której powstawało państwo trójczłonowe - Rzeczpospolita Trojga Narodów.

Jej postanowienia nigdy jednak nie weszły w życie. Ostatecznie, na mocy rozejmu w Andruszowie 1667 lewobrzeżna Ukraina z Kijowem przeszła w ręce Moskwy, podczas gdy prawobrzeżna pozostała przy Polsce (okresowo, po traktacie w Buczaczu 1672 do pokoju w Karłowicach 1699, jej część znalazła się pod władzą Turcji).

[edytuj] Rozbiory

W wyniku rozbiorów Polski terytorium Ukrainy podzieliły między siebie Rosja i Austria. Katarzyna II Wielka zagarnęła dla Rosji Wołyń, Kijowszczyznę oraz Podole. Ukraińcy nie otrzymali tam jakiejkolwiek formy autonomii, tereny te inkorporowano do Rosji jako trzy prawobrzeżne gubernie: kijowską, wołyńską (ze stolicą w Żytomierzu) oraz podolską (Kamieniec Podolski). Rosja od początku uznawała Ukraińców za jeden ze szczepów narodu rosyjskiego, aczkolwiek początkowo nie utrudniała zawzięcie rozwoju rodzącego się właśnie ruchu ukraińskiego (wobec dominującej pozycji żywiołu polskiego na tych ziemiach, a także słabo jeszcze wykształconego aparatu władzy). Pozwoliło to na wykształcenie (za sprawą Tarasa Szewczenki) literackiego języka ukraińskiego. Nieliczne elity ukraińskie (Szewczenko, Hruszewśky) widziały wtedy przyszłość swego kraju w związku z Rosją. Jednak z biegiem czasu okazało się, że polityka rosyjska ograniczyła się do propagowania ruchu moskalofilskiego na Ukrainie przy konsekwentnym odmawianiu Ukraińcom prawa do odrębności narodowej i wzmagających się represjach wobec ukraińskich działaczy.

Inaczej przedstawiała się sytuacja Ukraińców w Galicji. W pierwszych latach po rozbiorach dominującym procesem była tam polonizacja, a właściwie jedynym ośrodkiem rozwoju ruchu ukraińskiego był wspierany przez Austrię, ale także w znacznej części spolonizowany kościół unicki. Podejście Polaków do problemu ukraińskiego było takie samo jak Rosjan - nie uznawano odrębności ukraińskiej, a jedynie „szczep ruski narodu polskiego”. Dopiero gdy Ukraińcy wyłonili się w Galicji jako licząca się siła polityczna (takim punktem zwrotnym były wydarzenia Wiosny Ludów i powstanie Hołownej Rady Ruskiej) Wiedeń przystąpił do polityki wygrywania ich przeciw Polakom. Jednak po zawarciu kompromisu z Polakami (autonomia Galicji) czynił to dość rzadko, uznając (w zamian za poparcie polskie w sejmie) problem ukraiński za wewnętrzną sprawę polską. Niemniej, Ukraińcy galicyjscy mieli odtąd znacznie lepsze warunki dla rozwoju kultury narodowej, niż będący pod jarzmem znacznie silniejszego niż Polacy caratu Ukraińcy rosyjscy. Innymi powodami były wyższa jakość życia i większy procent ludności miejskiej w Galicji. Ukraińcy zamieszkiwali w Galicji jej wschodnią część ze Lwowem i Przemyślem, w miastach stanowili zdecydowaną mniejszość (dominowali tam Polacy i Żydzi), ale wystarczyło to do wykształcenia się warstwy energicznej inteligencji ukraińskiej. Poza wschodnią Hałyczyną Rusini dominowali na terenie Bukowiny i części Besarabii. Podstawowe dążenia ruchu ukraińskiego w drugiej połowie XIX wieku to - podział Galicji na wschodnią i zachodnią (w odrębnej Galicji Wsch. mieliby przewagę liczebną) i demokratyczna ordynacja wyborcza. Do końca istnienia Austro-Węgier u władzy w Galicji utrzymywali się dążący do kompromisu konserwatyści polscy (krakowscy Stańczycy), jednakże rozkwit ruchów nacjonalistycznych po obu stronach zapowiadał nadejście w przyszłości rozwiązania siłowego.

Na ziemiach ukraińskich pod władzą Rosji w końcu wieku ruch ukraiński wegetował. Już w 1839 zlikwidowano Cerkiew unicką poprzez akt „dobrowolnego połączenia” z Cerkwią prawosławną. Ożywienie nastąpiło na początku XX wieku, uformowały się główne ukraińskie stronnictwa polityczne (socjaliści Petlury i Wynnyczenki, nacjonaliści) a w okresie rewolucji 1905-1907 założone zostały liczne stowarzyszenia (Proświty) i pisma. Ruch ukraiński nabrał już w tym czasie wyraźnych cech antyrosyjskich.

[edytuj] Wielka Wojna, rewolucja i wojna domowa

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Ukraińska Republika Ludowa.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Zachodnio-Ukraińska Republika Ludowa.

[edytuj] Lata międzywojenne

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

[edytuj] Zobacz też

• Międzymorze

[edytuj] Druga wojna światowa

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

[edytuj] Zobacz też

• Dystrykt Galicja
• Generalne Gubernatorstwo
• Reichskommissariat Ukraine

[edytuj] Lata powojenne

Zobacz więcej w osobnym artykule: Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka.

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

[edytuj] Niepodległość

• 31 sierpnia 1991 – delegalizacja KPU i KPZR,
• 1 grudnia 1991 – referendum dot. niepodległości i wybranie prezydentem Leonida Krawczuka,
• lato 1993 – strajki w Donbasie,
• marzec 1994 – drugie wybory parlamentarne,
• 1994 – oskarżenie o korupcję premiera Jefima Zwiahylskiego i jego ucieczka za granicę (cofnięcie oskarżeń w 1997),
• 10 lipca 1994 drugie (przedterminowe) wybory prezydenckie – Leonid Kuczma wygrał w drugiej turze z Krawczukiem,
• październik 1994 – początek programu reform, szybko jednak ograniczonych (w połowie 1995),
• 15 listopada 1995 – zamach bombowy na stadionie "Szachtaru" – zginął szef klubu Ołeksandr Brahin,
• 1996 – przyjęcie konstytucji,
• 1996 – prawo prezydenta do wydawania dekretów z mocą ustawy,
• 16 lipca 1996 – nieudany zamach na premiera Pawła Łazarenkę,
• wrzesień 1996 – prezes NBU Wiktor Juszczenko wprowadza do obiegu hrywnę,
• 3 listopada 1996 – zabójstwo szefa "klanu donieckiego" Jewhena Szczerbania,
• 9 lipca 1997 – układ o partnerstwie z NATO,
• luty 1998 – udany zamach na wicepremiera krymskiego rządu autonomicznego Aleksandra Safoncewa,
• 1998 – trzecie wybory parlamentarne (wygrała KPU – ¼ mandatów),
• październik 1998 – szczyt Ukraina – UE,
• luty 1999 – oskarżenie o korupcję byłego premiera i szefa Zjednoczonych Systemów Energetycznych Pawła Łazarenki i jego wyjazd do USA,
• luty 1999 – nakaz opuszczenia Ukrainy dla oligarchy Wadyma Rabynowycza,
• 25 marca 1999 – śmierć Wiaczesława Czornowiła w katastrofie samochodowej,
• 24 sierpnia 1999 – ustalenie przez Ołeksandra Moroza, Jewhena Marczuka, Ołeksandra Tkaczenkę i Wołodymyra Olijnika wspólnego kandydata na prezydenta – Marczuka, Moroz złamał umowę w październiku 1999,
• 31 października i 14 listopada 1999 – trzecie wybory prezydenckie – Kuczma wygrał w drugiej turze z Petrem Symonenką, kampania wyborcza Kuczmy według nieoficjalnych informacji mogła kosztować nawet ok. 1,5 mld USD,
• 16 września 2000 – zabójstwo Georgija Gongadze,
• 28 października 2000 w ukraińskim parlamencie i 19 września 2004 w Warszawie – przedstawienie taśm majora Mykoły Melnyczenki,
• 5 września 2004 – otrucie kandydata na prezydenta Wiktora Juszczenki,
• 10 września 2004 – przyjęcie Juszczenki do wiedeńskiej kliniki Rudolfinerhaus,
• 26–28 października 2004 – wizyta w Kijowie Władimira Putina, Aleksandra Łukaszenki i prezydenta Azerbejdżanu Ilhama Alijewa,
• 28 października 2004 – przedwczesna organizacja obchodów 61. rocznicy wyzwolenia Kijowa od hitlerowców,
• 31 października 2004 – pierwsza tura wyborów – główni kandydaci: Wiktor Juszczenko, Wiktor Janukowycz, Ołeksandr Moroz, Petro Symonenko (łącznie kandydowały 24 osoby),
• 6 listopada 2004 – prawdziwe obchody rocznicy wyzwolenia Kijowa i miting "Naszej Ukrainy",
• 10 października 2004 – ogłoszenie wyników wyborów – niewielkie zwycięstwo Juszczenki,
• 12–13 listopada 2004 – spotkanie Putina z Kuczmą i Janukowyczem na Krymie,
• 15 listopada 2004 – debata telewizyjna Juszczenko – Janukowycz,
• 21 listopada 2004 – druga tura wyborów i początek pomarańczowej rewolucji,
• 24 stycznia 2005 – wizyta prezydenta Juszczenki w Moskwie,
• 4 lutego 2005 – zatwierdzenie rządu Julii Tymoszenko,
• 31 marca 2005 – przyjęcie ustawy o zniesieniu obowiązku wizowego dla obywateli UE i Szwajcarii na okres 1 maja – 1 września 2005,
• zniesienie wiz dla Ukraińców przez Czechy, Słowację, Łotwę i Estonię (Ukraińcy nadal potrzebują wiz, aby wjechać do Polski),
• maj 2005 – festiwal Eurowizja w Kijowie.
• 2 kwietnia 2007 prezydent Wiktor Juszczenko podpisał dekret o rozwiązaniu parlamentu. Przedterminowe wybory planowane są na czerwiec 2007.

[edytuj] Bibliografia

• Daniel Beauvois Trójkąt ukraiński: szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyżnie 1793-1914 Lublin Wydaw.UMCS 2005 ISBN 83-227-2377-6
• Robert Kuśnierz,Ukraina w latach kolektywizacji i Wielkiego Głodu (1929-1933), Wydawnictwo Naukowe „GRADO”, Toruń 2005, ss. 336
• Robert Kuśnierz, Walka z religią na Ukrainie w latach trzydziestych, „Więź” [Warszawa] 2004, nr 6, s. 115-125
• Robert Kuśnierz,Propaganda radziecka w okresie Wielkiego Głodu na Ukrainie (1932-1933), „Dzieje Najnowsze” [Warszawa] 2004, nr 4, s. 29-46
• Robert Kuśnierz,Głód na Ukrainie w roku 1933 na łamach prasy, „Res Historica” [Lublin] 2005, t. 21, s. 79-90
• Robert Kuśnierz,„Likwidacja kułaków jako klasy” na Ukrainie, „Rocznik Chełmski” [2004]-2006, t. 10, s. 205-222
• Robert Kuśnierz,Próba kościelnej niezależności. Ukraińska Autokefaliczna Cerkiew Prawosławna (1919-1936), „Więź” 2006, nr 6, s. 107-113.
• Robert Kuśnierz, Участь української громадськості Польщі в допомогових та протестаційних акціях проти голодомору в Україні, “Український Історичний Журнал” [Kijów] 2005, nr 2, s. 131-141 (artykuł zamieszczony jest również na: www.history.org.ua/journal