Geografie van Europa
Van Wikipedia
 |
|
| Portaal Europa |
Europa wordt traditioneel gezien als een van de zeven continenten. Fysisch-geografisch gezien wordt het echter beschouwd als het noordwestelijke schiereiland van een grotere landmassa of supercontinent genaamd Eurazië (of het nog grotere supercontinent Afrika-Eurazië). Het idee van Europa als continent wordt dan ook niet universeel onderschreven; sommige geografische bronnen spreken van een Euraziatisch continent of Europees subcontinent, omdat Europa niet door zeeën wordt omringd en meer een culturele dan een geografische eenheid is.
[bewerk] Omvang
In totaal bestrijkt Europa een gebied van 10.400.000 km², slechts een fractie groter dan het continent Australië.
Europa's oostelijke grens met Azië wordt vaak getrokken bij het Oeralgebergte. De zuidoostelijke grens met Azië wordt niet altijd op dezelfde plaats getrokken, het vaakst wordt hiervoor de rivier de Oeral gebruikt; door sommige geografen wordt ook de rivier de Emba als grens genomen. De grens loopt verder via de Kaspische Zee, over de toppen van de Kaukasus, of volgens sommigen langs de rivier de Koera, ten zuiden daarvan, verder door de Zwarte Zee, de Bosporus, de Zee van Marmara en door de Dardanellen. Er zijn echter ook geografen die Azerbeidzjan, Armenië, Georgië, Turkije en Cyprus bij Europa voegen, in verband met politieke en culturele redenen.
De Middellandse Zee scheidt Europa van Afrika in het zuiden. De westelijke grens loopt door de Atlantische Oceaan en dwars door IJsland heen.
Als gevolg van de afwijkende meningen over de exacte grenzen van Europa. wordt er continu gedebatteerd over het feit waar het geografisch middelpunt van Europa zou liggen.
[bewerk] Globale geografische kenmerken
Europa bestaat uit een romp, die van oost naar west steeds smaller wordt, en enkele grote schiereilanden, die men op zich als subcontinenten kan beschouwen. Dit zijn het Scandinavisch schiereiland, het Iberisch schiereiland, het Apennijns schiereiland en het Balkanschiereiland. Daaromheen liggen enkele grote en kleine eilanden en eilandengroepen, waarvan de Britse Eilanden de grootste zijn.
Het reliëf in Europa vertoont voor een relatief klein gebied een grote variatie. De zuidelijke gebieden zijn bergachtig en wanneer men zich naar het noorden beweegt komt men vanaf de Pyreneeën, Alpen en de Karpaten, via heuvelachtige en semi-bergachtige gebieden, in de brede noordelijke laagvlaktes, gezamenlijk bekend als de Europese Vlakte, die in het oosten het grootst is. Nog verder naar het noorden bevindt zich een boog van hooggelegen gebieden, die begint in het westen van de Britse Eilanden en via de Schotse Hooglanden, onderbroken door het noordelijke deel van de Noordzee, via het Scandinavisch Hoogland, naar het noorden van Noorwegen loopt.
Deze omschrijving is vereenvoudigd, omdat deelgebieden zoals het Iberisch en het Appenijns schiereiland hun eigen complexe kenmerken hebben, zoals ook de rest van het vasteland van Europa, waar het reliëf vele plateaus, riviervalleien en bekkens kent, die het algemene beeld nog complexer maken. IJsland en de Britse Eilanden zijn een verhaal op zich. IJsland is een feite een landmassa op zichzelf in de noordelijke Atlantische Oceaan, die als deel van Europa wordt meegeteld, de Britse Eilanden zijn eigenlijk hoger gelegen gebieden die vroeger als schiereiland bij het vasteland van Europa hoorden, voordat het stijgende zeewater de eilandengroep afsneed van de rest van het continent.
[bewerk] Gebieden en landen
Europa kan in de volgende geografische gebieden worden onderverdeeld:
- Noord-Europa: (Estland, Letland, Litouwen, IJsland, Noorwegen, Zweden, Finland en Denemarken);
- de Britse Eilanden: (het Verenigd Koninkrijk en Ierland);
- West-Europa: (Frankrijk, België, Nederland, Luxemburg en Monaco);
- Zuid-Europa: (Portugal, Spanje, Andorra, Italië, Malta, San Marino en Vaticaanstad);
- Midden-Europa: (Duitsland, Zwitserland, Liechtenstein, Oostenrijk, Polen, de Tsjechische Republiek, Slowakije, en Hongarije);
- Zuidoost-Europa: (Slovenië, Kroatië, Bosnië en Herzegovina, Servië, Montenegro, Albanië, Macedonië, Roemenië, Bulgarije, Griekenland en het Europese deel van Turkije);
- Oost-Europa: (Wit-Rusland, Oekraïne, Moldavië, het Europese gedeelte van Rusland en het Europese gedeelte van Kazachstan);
[bewerk] Geografische extremen
[bewerk] Geheel Europa
- Noordelijkste punt – Kaap Fligeli, Rudolfeiland, Frans Jozefland, Rusland (81° 48′ 24″ N)
- Zuidelijkste punt – Gavdos, Griekenland (34° 48′ 02″ N)
- Meest westelijke punt – Bjargtangar, IJsland (24° 32′ 03″ W)
- Meest oostelijke punt – Kaap Zjelanieja, Severny-eiland, Nova Zembla, Rusland (69° 05′ 31″ E)
- Laagst gelegen punt – Zuidplaspolder bij Nieuwerkerk aan den IJssel, Nederland, -6,76 m NAP
- Hoogst gelegen punt – Elbroes, Rusland
[bewerk] Vasteland van Europa
- Noordelijkste punt – Nordkinn, Noorwegen (71° 08′ 02″ N)
- Zuidelijkste punt – Tarifa, Spanje (36° 00′ 00″ N)
- Meest westelijke punt – Cabo da Roca, Portugal (09° 30′ 03″ W)
- Meest oostelijke punt – De 509 meter hoge berg Choe-oeta op 68° 18′ 50″ E in het uiterste noorden van de waterscheiding van de Arctische Oeral In Rusland: op 8,5 kilometer ten noorden van de noordelijke bronrivier van de bovenloop van de Bajdarata en 23 kilometer ten noordoosten van de berg Choe-oeta-Saoerej
[bewerk] Geologie
De geologie van Europa is erg gevarieerd en complex en is de belangrijkste reden voor de grote variëteit in landschappen die in het hele continent worden aangetroffen.
Wanneer we de tweedeling van de romp van Europa en Scandinavië omdraaien en er dan vanuit gaan dat het Scandinavisch schiereiland de "echte" romp van Europa is (de kern van het paleocontinent Baltica) en de rest van Europa stukken zijn die ergens anders vandaan zijn gehaald, dan is het geologisch gerechtvaardigd om Europa als een continent te zien.
Geologisch gezien is Europa uit de volgende componenten opgebouwd:
- Baltica (Scandinavië, de Baltische landen, Europees Rusland, en het noorden van Polen en Duitsland)
- Stukken van Avalonia (Engeland, Ierland, de Benelux en het noordwesten van Duitsland)
- Stukken van Laurentia (West-Noorwegen en Schotland)
- Stukken van Gondwana (Iberisch schiereiland en andere delen rond de oostelijke Middellandse Zee) en het daarvan afgesplitste Cimmeria (Turkije en andere delen rond de westelijke Middellandse Zee)
- De bodem van de Westelijke Tethys (Pyreneeën, Alpen, Apennijnen, het Balkangebergte en de Karpaten)
[bewerk] Zeeën
[bewerk] Meren
De vijf grootste meren in Europa zijn met de oppervlakte naar benadering:
- Ladogameer - 17.700 km²
- Onegameer - 9616 km²
- Vänermeer - 5655 km²
- Saimaameer - 4400 km² (gehele merensysteem)
- Peipusmeer - 3555 km²
[bewerk] Rivieren
 Zie Lijst van rivieren in Europa voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
De langste twintig rivieren in Europa met de lengte naar benadering:
- Wolga - 3531 km
- Donau - 2888 km
- Oeral - 2428 km
- Dnjepr - 2285 km
- Don - 1870 km
- Petsjora - 1809 km
- Kama - 1805 km
- Oka - 1500 km
- Belaja - 1430 km
- Dnjestr - 1352 km
- Rijn - 1320 km
- Vjatka - 1314 km
- Desna - 1130 km
- Elbe - 1091 km
- Severski Donets - 1053 km
- Wisła - 1047 km
- Westelijke Dvina - 1020 km
- Loire - 1020 km
- Taag - 1007 km
- Chopor - 979 km
[bewerk] Belangrijkste eilanden en eilandengroepen
[bewerk] In de Atlantische Oceaan en de Oostzee
- Britse Eilanden:
- Deense eilanden:
- Andere belangrijke eilanden in de Oostzee:
- In de Noordzee:
- Andere belangrijke eilanden in de Atlantische Oceaan:
[bewerk] In de Middellandse Zee
- In de Westelijke Middellandse Zee:
- In de Oostelijke Middellandse Zee:
- Dalmatische Eilanden
- Ionische Eilanden
- Kreta
- Euboea
- Cycladen
- Dodekanesos
- Andere Griekse eilanden
- Cyprus (geen onderdeel van het Europese continent)
[bewerk] In de Noordelijke IJszee
[bewerk] Vlaktes en laaglanden
De uitgebreidshte vlaktes en laaglanden zijn:
- Europese Vlakte
- Finse Meervlakte
- Russisch Laagland (het grootste landschap van Europa)
- Noord-Duitse Laagvlakte
- Frans Laagland
- Spaanse Hoogvlakte
- Povlakte
- Pannonische Vlakte
- Beneden-Donauvlakte
[bewerk] Bergketens
| Zie Lijst van bergen in Europa voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Enkele van Europa's belangrijkste bergketens zijn:
- Oeral
- Kaukasus
- Karpaten
- Alpen
- Apennijnen
- Pyreneeën
- Cantabrisch Gebergte
- Schotse Hooglanden
- Scandinavisch Hoogland
[bewerk] Steden
[bewerk] Top 20
De grootste twintig steden van Europa zijn:
- Moskou (Rusland)
- Istanbul (Turkije)
- Londen (Verenigd Koninkrijk)
- Sint-Petersburg (Rusland)
- Berlijn (Duitsland)
- Madrid (Spanje)
- Kiev (Oekraïne)
- Rome (Italië)
- Parijs (Frankrijk)
- Boekarest (Roemenië)
- Hamburg (Duitsland)
- Minsk (Wit-Rusland)
- Boedapest (Hongarije)
- Warschau (Polen)
- Wenen (Oostenrijk)
- Barcelona (Spanje)
- Charkov (Oekraïne)
- Sofia (Bulgarije)
- Belgrado (Servië)
- Milaan (Italië)
- Opmerking: De lijst is op volgorde van het aantal inwoners van de stad zelf en dus niet van de agglomeratie.
[bewerk] Steden of plaatsen die de hoofdstad zijn van het gelijknamige land
[bewerk] Steden die de grootste stad zijn van een land, maar niet de hoofdstad
- Schaan (Liechtenstein, hoofdstad is Vaduz)
- Birkirkara (Malta, hoofdstad is Valletta)
- Dogana (San Marino, hoofdstad is San Marino)
- Zürich (Zwitserland, hoofdstad is Bern)
- Istanbul (Turkije, hoofdstad is Ankara)
[bewerk] Geheel door land omgeven landen
- Luxemburg
- Andorra
- Vaticaanstad
- San Marino
- Macedonië*
- Servië*
- Zwitserland*
- Liechtenstein* (wordt dubbel door land omgeven)
- Oostenrijk*
- Hongarije*
- Tsjechië*
- Slowakije*
- Wit-Rusland
- Moldavië
- Kazachstan (wanneer de Kaspische Zee niet wordt meegeteld als zee)
- Azerbeidzjan (idem)
- * Deze acht landen vormen een blok van geheel door land omgeven landen.
[bewerk] Landen die geheel bestaan uit eilanden of delen van eilanden
- IJsland
- Verenigd Koninkrijk
- Ierland
- Malta
- Cyprus (geen onderdeel van het Europese continent)
[bewerk] Landen die ook op een ander continent liggen
| Zie ook de sectie Omvang |
De volgende landen liggen voor het grootste deel in Europa:
- Griekenland (de eilanden voor de Turkse kust horen strikt genomen tot Azië)
- Frankrijk (strikt genomen kent Frankrijk ook enkele departementen buiten Europa die integraal onderdeel uitmaken van Frankrijk)
- Spanje (de Canarische Eilanden liggen op de Afrikaanse plaat, en Ceuta en Melilla liggen op het vasteland van het Afrikaanse Marokko)
- Portugal (strikt genomen ligt Madeira op de Afrikaanse plaat en het meest westelijke deel van de Azoren op de Amerikaanse plaat)
- IJsland (het noordwesten van IJsland ligt op de Amerikaanse plaat)
De volgende landen liggen voor het grootste deel in Azië:
- Azerbeidzjan (alleen een klein stuk ten noorden van de Kaukasus hoort bij Europa)
- Kazachstan (het gebied ten westen van de rivier de Oeral of de Emba hoort tot Europa)
- Rusland (alles ten westen van het Oeralgebergte hoort tot Europa)
- Turkije (het gebied ten westen van de Bosporus en de Zee van Marmara hoort tot Europa)
De volgende landen horen strikt genomen helemaal niet tot Europa:
- Georgië (een kleine strook in de Kaukasus die net ten zuiden ligt van de hoofdketen kan strikt genomen mogelijk tot het Europese continent gerekend worden)
- Cyprus (helemaal geen onderdeel van het Europese continent)
[bewerk] Lijst van landen gesorteerd op het aantal landen waar ze aan grenzen
- 14: Rusland
- 9: Duitsland
- 8: Frankrijk en Turkije
- 7: Servië, Oostenrijk, Hongarije, Polen en Oekraïne
- 6: Italië en Kroatië
- 5: Spanje, Bulgarije, Roemenië, Zwitserland, Slowakije, Wit-Rusland en Kazachstan
- 4: België, Griekenland, Albanië, Macedonië, Montenegro, Slovenië, Tsjechië, Letland, Litouwen en Azerbeidzjan
- 3: Finland, Noorwegen, Luxemburg en Bosnië en Herzegovina
- 2: Zweden, Nederland, Andorra, Liechtenstein, Estland en Moldavië
- 1: Denemarken, Ierland, Verenigd Koninkrijk, Monaco, Portugal, Vaticaanstad en San Marino
- 0: IJsland, Malta en Cyprus
- Opmerking: Alleen landgrenzen zijn meegeteld en de overzeese departementen van Frankrijk zijn niet meegenomen.
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Atlas of Europe op Wikimedia Commons. |
 |
Wikibooks heeft een atlas over dit onderwerp: Atlas van Europa |
