Spółgłoska szczelinowa miękkopodniebienna bezdźwięczna

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Spółgłoska szczelinowa miękkopodniebienna bezdźwięczna - rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych, oznaczany w międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA symbolem [x].

[edytuj] Artykulacja

[edytuj] Opis

W czasie artykulacji tej spółgoski:

modulowany jest strumień powietrza wydychany z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, jest to spółgłoska ustna
prąd powietrza w jamie ustnej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka - spółgłoska środkowa
tylna część języka dotyka podniebienia miękkiego - jest to spółgłoska miękkopodniebienna
wiązadła głosowe nie drgają , spółgłoska ta jest bezdźwięczna

[edytuj] Warianty

Opisanej powyżej artykulacji może towarzyszyć dodatkowo:

wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego, mówimy wtedy o spółgłosce zmiękczonej (spalatalizowanej): [xʲ]
przewężenie w gardle, mówimy spółgłosce faryngalizowanej spółgłosce: [xˤ]
zaokrąglenie warg, mówimy wtedy o labializowanej spółgłosce [xʷ]

[edytuj] Przykłady

w języku polskim: chata ['xata]
w języku afrikaans: goed [xut] "dobrze"
w esperanto: monaħo [mon'axo] "mnich"
w języku mandaryńskim: 河/hé [xɤ] "rzeka"
w języku nowogreckim χαρά [xa'ra] "radość"
w języku serbskochorwackim Hrvatsko [xr'ʋat•skɔ] "Chorwacja"
w języku hiszpańskim ojo [oxo] "oko"

[edytuj] Pisownia

w większości języków słowiańskich i w niemieckim głoskę tę zapisuje się dwuznakiem ch.
w języku rumuńskim i serbochorwackim głoska ta jest zapisywana przez h
w angielskiej transkrypcji wyrazów obcych głoska ta jest oddawana jako kh
w niedawno utworzonych pisowniach łacińskich dla języków afrykańskich czy indiańskich, jak również języka czeczeńskiego czy tatarskiego stosuje się symbol fonetyczny x.
w alfabecie greckim istnieje specjalna litera chi (χ)

	Dwu‐ wargowe	War‐ gowo‐ zębowe	Zębowe	Dzią‐ słowe	Zadzią‐ słowe	Retro‐ fleksyjne	Podnie‐ bienne	Miękko‐ podnie‐ bienne	Języcz‐ kowe		Gar‐ dłowe		Nagło‐ śniowe		Krta‐ niowe
Nosowe	m	ɱ	n̪	n		ɳ	ɲ	ŋ	ɴ
Zwarte	p b	* *	t̪ d̪	t d		ʈ ɖ	c ɟ	k ɡ	q ɢ				ʡ		ʔ
Szczelinowe	ɸ β	f v	θ ð	s z	ʃ ʒ	ʂ ʐ	ç ʝ	x ɣ	χ	ʁ	ħ	ʕ	ʜ	ʢ	h ɦ
Półotwarte	β̞	ʋ	ð̞	ɹ		ɻ	j	ɰ		ʁ		ʕ		ʢ	h ɦ
Drżące	ʙ		r			*			ʀ				*
Uderzeniowe	*	^†	ɾ			ɽ							*
Boczne szczelinowe			ɬ ɮ			*	*	*
Boczne półotwarte			l			ɭ	ʎ	ʟ
Boczne uderzeniowe			ɺ			*	*	*