Platina

Door de oorspronkelijke bewoners van Amerika werd platina al lange tijd gebruikt, voordat er omstreeks 1500 voor het eerst melding van wordt gemaakt in geschriften van de Italiaan Julius Caesar Scaliger. Deze humanist beschreef platina als een wonderlijk metaal dat werd aangetroffen in (het huidige) Panama en Mexico en onmogelijk kon worden gesmolten.

De Spanjaarden, die het metaal de naam platina gaven, troffen het in Colombia aan tussen het gedolven zilver en beschouwden het als een ongewenste verontreiniging.

Rondom 1740 werd platina als chemisch element ontdekt door de Spaanse astronoom Antonio de Ulloa tijdens een geografische missie naar Peru onder leiding van koning Filips V. Toen zij het platina bevattende erts mee terugnamen naar Spanje werd hun schip onderweg door de Britten onderschept. Hierdoor duurde het tot 1748 totdat er een publicatie over dit onbekende element verscheen. Los daarvan lukte het de Britse wetenschapper Charles Wood in 1741 om platina te isoleren.

Tegenwoordig is platina kostbaarder dan goud. Van 1889 tot 1960 bestond de standaardmeter in Parijs uit een legering van platina en iridium. Later kreeg de meter een andere definitie (zie krypton).

[bewerk] Toepassingen

Platina vindt veel toepassing in juwelen en apparatuur die hoge temperaturen moet kunnen doorstaan, zoals chemische smeltkroezen en ovens. Fijn verpoederd platina kan dienst doen als katalysator. Andere toepassingen van platina zijn:

Als definitie van de standaardwaterstofelektrode.
Omdat het grote hoeveelheden waterstofgas kan absorberen die het bij verhoogde temperatuur weer vrijlaat, is platina mogelijk bruikbaar als opslagmedium in brandstofcellen.
Bij de productie van kunstmest, explosieven en salpeterzuur wordt platinagaas gebruikt voor de oxidatie van ammoniak.
In de petrochemische industrie wordt platina gebruikt bij o.a. de raffinage van ruwe olie en de productie van brandstoffen met hoge octaangehalten.
De uitzettingscoëffiënt van platina is vrijwel gelijk aan die van sommige glassoorten, waardoor het wordt toegepast bij het sealen van glas-elektroden.
In legeringen met kobalt krijgt platina goede magnetische eigenschappen.
Met osmium kunnen legeringen worden vervaardigd welke bruikbaar zijn in pacemakers en andere chirurgische implantaten.

De verbinding PtCl₂(NH₃)₂ kan een effectief medicijn zijn tegen sommige vormen van kanker, zoals leukemie en prostaatkanker.

[bewerk] Opmerkelijke eigenschappen

Alchemisch symbool voor Platina

Platina is een buigzaam en kneedbaar metaal dat over een mooie zilverwitte glans beschikt en is goed bestand tegen corrosie door cyaniden, halogenen, zoutzuur en oxideert niet aan de lucht. Omdat het metaal onschadelijk is voor mensen en niet snel dof wordt, is het zeer geschikt om juwelen van te vervaardigen. Verder zijn de goede bestendigheid tegen hoge temperaturen en de stabiele elektrische eigenschappen opmerkelijk, waardoor platina op industriële basis veelvuldig wordt toegepast.

Het enige zuur waarin platina oplost is koningswater. De meest voorkomende oxidatietoestanden van platina zijn +2, +3 en +4.

[bewerk] Verschijning

Platina wordt zowel ongebonden, als in het mineraal sperryliet in de aardkorst aangetroffen. Vaak wordt het gevonden in combinatie met andere metalen uit de platinagroep. De voornaamste vindplaatsen zijn het Oeralgebergte en Poetoranagebergte, Colombia, Ontario en het westen van de Verenigde Staten. Commercieel verkregen platina is vaak een bijproduct van de nikkelwinning, zoals bijvoorbeeld bij Norilsk in het noorden van kraj Krasnojarsk in Rusland.

Land	Hoeveelheid(per jaar) (ton)	% van totaal
Zuid-Afrika	148,3	75,8
Rusland	29,6	15,1
Canada	7,4	3,8
Zimbabwe	4,4	2,2
Verenigde Staten	4,1	2,1
Totaal 5 landen	193,8	99,0
Totaal wereld	195,7	100,0

Gegevens van 2003. Bron: L'état du monde 2005

[bewerk] Isotopen

Meest stabiele isotopen
Iso	RA (%)	Halveringstijd	VV	VE (MeV)	VP
¹⁹⁰Pt	0,01	6,5×10¹¹ j	α	3,249	¹⁸⁶Os
¹⁹¹Pt	syn	2,96 d	EV	1,019	¹⁹¹Ir
¹⁹²Pt	0,79	stabiel met 114 neutronen
¹⁹³Pt	syn	50 j	EV	0,057	¹⁹³Ir
¹⁹⁴Pt	32,9	stabiel met 116 neutronen
¹⁹⁵Pt	33,8	stabiel met 117 neutronen
¹⁹⁶Pt	25,3	stabiel met 118 neutronen
¹⁹⁷Pt	syn	19,8915 h	β	0,719	¹⁹⁷Au
¹⁹⁸Pt	7,2	stabiel met 120 neutronen

In de natuur komen vijf stabiele isotopen en één radioactieve met een zeer lange halfwaardetijd voor. Daarnaast zijn er nog een aantal andere instabiele isotopen bekend, waarvan ¹⁹³Pt een halfwaardetijd van 50 jaar heeft.