Arsenicum

Vermoedelijk heeft Albertus Magnus in 1250 het element voor het eerst geïsoleerd. In 1649 beschreef Johann Schroeder twee manieren om arsenicum te isoleren.

De naam arsenicum komt van het Griekse arsenikon, dat te vertalen is als geel orpiment.

[bewerk] Toepassingen

Arsenicum was vroeger een bestanddeel van tonica. In de geneeskunde is arsenicum waardevol gebleken bij de behandeling van syfilis, in het middel salvarsan. Tot in de 20e eeuw werd loodarsenaat als pesticide gebruikt in de fruitteelt. Wegens de schadelijke gevolgen hiervan voor de sproeiers is men later op andere middelen overgestapt. In de 19e eeuw werd koperarsenaat zelfs als kleurstof gebruikt in snoepjes. Tegenwoordige toepassingen van arsenicum zijn:

insecticiden
galliumarsenide is een veel gebruikt halfgeleidermateriaal

Verder wordt arseentrioxide in de hematologie gebruikt om sommige vormen van leukemie te bestrijden, wanneer patiënten immuun zijn (geworden) voor andere middelen.

Omdat het vrijwel niet te detecteren was, zijn er in het verleden veel moorden gepleegd door de slachtoffers te vergiftigen met arsenicumverbindingen. Arsenicum is wellicht het vergif dat in de geschiedenis het meeste werd gebruikt voor gifmoord. Mogelijk is Napoleon Bonaparte op deze wijze aan zijn einde gekomen. Pas na de uitvinding van de Marshtest werd het mogelijk om zelfs zeer lage concentraties van dit element aan te tonen. Het is tegenwoordig gemakkelijk arsenicum in het laboratorium aan te tonen, ook lang na de dood, daar het in de haren en nagels wordt opgeslagen.

[bewerk] Taxidermie

In de taxidermie, het dieropzetten, werd arsenicum gebruikt om geprepareerde specimen te beschermen tegen insecten zoals o.a. motten, het spekkevertje, en de museumkever. Bij het prepaperen gebruikt men afhankelijk van het soort op te zetten dier, een soort pasta die bestaat uit arsenicum, zeepvlokken, water, kamfer, krijt, kalium. Deze pasta wordt door middel van een penseel aangebracht na het villen. Deze methode geldt vooral voor kleine specimen met de maat tussen een vogel tot maximaal de maat van een vos. Bij grotere dieren moest men de huiden eerst looien, waarna er een laagje aan de binnenzijde werd aangebracht, of werd de huid gedompeld in een bad met arsenicum.

Vanwege het gebruik van arsenicum zijn er bij taxidermisten in vroegere tijden legio voorbeelden geweest van blindheid, en zwerende wonden door het gebruik van arsenicum. Het doel van de arsenicum was niet zozeer het weghouden van insecten, maar veeleer het doden van deze alvorens ze hun vernietigende werk konden voortzetten.

Heden is men van het gebruik van arsenicum nagenoeg voledig afgestapt vanwege de hoge toxiciteit.Er zijn nu producten in de handel die minsten even doeltreffend zijn, zonder de risico's van arsenicum.

[bewerk] Opmerkelijke eigenschappen

Chemisch gezien vertoont arsenicum veel overeenkomsten met fosfor, zoveel zelfs dat het in biologische processen fosfor soms probleemloos kan vervangen. Wanneer arsenicum verhit wordt, oxideert het snel naar arsenicumoxide, dat een opmerkelijke knoflooklucht heeft. Arsenicum en sommige arsenicumverbinding kunnen sublimeren. Het kan in twee verschillende vormen voorkomen: geel en grijs. De gele variant heeft een veel kleinere dichtheid (1970 kg×m^-3) dan de meest voorkomende grijze variant (5780 kg×m^-3).

[bewerk] Verschijning

Arsenopyriet

De belangrijkste arsenicumbron is het mineraal arsenopyriet (FeSAs), waaruit bij verhitting arsenicum sublimeert. In lage concentraties komt arsenicum vrijwel overal op aarde in de bodem voor. De concentraties zijn echter commercieel niet aantrekkelijk. De belangrijkste bronnen bevinden zich in Rusland, China, Zweden en Mexico. Verder komt er veel chronische arsenicumvergiftiging voor in India en Bangladesh, waar jaarlijks vele mensen aan sterven. Men is er voor drinkwater afhankelijk van grondwater dat een te hoog arsenicumgehalte heeft.

[bewerk] Isotopen

Meest stabiele isotopen
Iso	RA (%)	Halveringstijd	VV	VE (MeV)	VP
⁷³As	syn	80,30 d	EV	1,593	⁷³Ge
⁷⁴As	syn	17,77 d	β	2,562	⁷⁴Se
⁷⁵As	100	stabiel met 42 neutronen
⁷⁶As	syn	1,0778 d	β	2,962	⁷⁶Se

Van arsenicum komt één stabiel isotoop voor. Er is een klein aantal radioactieve isotopen bekend, maar daarvoor zijn vrijwel geen toepassingen.

[bewerk] Toxicologie en veiligheid

Arsenicum en veel arsenicumverbindingen zoals rattenkruit zijn extreem giftig. Binnen het menselijk lichaam richt het verwoestingen aan in het spijsverteringskanaal, veelal met dodelijke afloop. Toediening van kleine hoeveelheden over een lange tijd veroorzaakt door symptomen die op een "natuurlijke" maag-darmontsteking lijken.