Grenlandia

Z Wikipedii

Kalaallit Nunaat Grønland
Flaga Grenlandii Godło Grenlandii
Dewiza: brak
Państwo	Dania
Język urzędowy	grenlandzki, duński
Stolica	Nuuk
Głowa państwa	królowa Małgorzata II Glücksburg
następca tronu	książę Fryderyk Gücklsburg
Szef rządu	premier Hans Enoksen
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	-. na świecie 2 166 086 km² 0
Liczba ludności  • całkowita (2003)  • gęstość zaludnienia	-. na świecie 56 854 0,027 osób/km²
Jednostka monetarna	Korona duńska (DKK)
Strefa czasowa	UTC -3 - zima UTC-2 - lato

Grenlandia (Kalaallit Nunaat) – autonomiczne terytorium zależne Danii położone na wyspie o tej samej nazwie, o obszarze 2175,6 tys. km² (największa wyspa na świecie), pokrytej w 84% przez lądolód (tylko 341,7 tys. km² jest wolnych od lodu) i o ludności 56,3 tys.

Stolicą Grenlandii jest Nuuk (duńska nazwa Godthåb).

W 1978 duński parlament przyznał Grenlandii autonomię. W 1985 wyspa wystąpiła z Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i nie jest członkiem Unii Europejskiej. Grenlandia jest członkiem Rady Nordyckiej.

Spis treści 1 Ludność 1.1 Narodowości 1.2 Języki 1.3 Wyznania 1.4 Statystyki demograficzne 2 Historia 3 Warunki naturalne 4 Roślinność 5 Fauna 6 Klimat 6.1 Temperatura 6.2 Opady 7 Miasta 8 Polityka 9 Sport 10 Zobacz też 11 Linki zewnętrzne

[edytuj] Ludność

Około 90% mieszkańców Grenlandii zamieszkuje w południowo zachodniej części kraju, gdzie warunki klimatyczne są najkorzystniejsze. 1/4 całej populacji zamieszkuje w stolicy kraju - Nuuk

[edytuj] Narodowości

Większość mieszkańców Grenlandii stanowią Grenlandczycy, używający języka z rodziny eskimo-aleuckiej, sami jednak uważający się za nie za Eskimosów, ale za ludność mieszanego pochodzenia: pochodzącą od Eskimosów (Inuitów) oraz zmieszanych z nimi potomków normańskich osadników z X i XI w. Poza nimi na wyspie zamieszkują także Eskimosi (Inuici) (ok. 4 - 6 tys.) i Europejczycy (w większości Duńczycy) urodzeni na Grenlandii (ok. 3 - 5 tys.). W sumie te 3 grupy ludności stanowią 87% całej populacji.
Pozostałe 13% stanowią osadnicy urodzeni poza wyspą, głównie Duńczycy; poza nimi inną dość liczną grupą imigrantów stanowią Amerykanie. Około 90% spośród imigrantów zamieszkuje w stolicy kraju - Nuuk.

[edytuj] Języki

Mieszkańcy Grenlandii posługują się wieloma różnorodnymi dialektami języka inuktitut, którego jedna z form używana na zachodnim wybrzeżu uznana została językiem urzędowym - ta urzędowa forma języka inuktitut oficjalnie nazywana jest językiem grenlandzkim. Wśród ludności (zwłaszcza pochodzenia europejskiego) powszechna jest również znajomość drugiego języka urzędowego - duńskiego oraz, w mniejszym już stopniu, angielskiego (głównie w miastach).

[edytuj] Wyznania

Mieszkańcy w zdecydowanej większości (98%, 2000 r.) oficjalnie należą do wyznania luterańskiego. Wśród populacji pochodzenia europejskiego oraz ludności większych miast istnieje niewielka grupa niewierzących, natomiast Eskimosi (Inuici), formalnie wyznając luteranizm, częściowo zachowali własne, politeistyczne wierzenia.

[edytuj] Statystyki demograficzne

Współczynnik urodzeń:

• 16,85/1.000 mieszkańców

Współczynnik zgonów:

• 7,55/1.000 mieszkańców (2000 r.)

Saldo migracji:

• - 8,38 /1.000 mieszkańców (2000 r.)

Ilość mężczyzn przypadających na 1 kobietę: (2000 r.)

• w całej populacji: 1,13
• w grupie wiekowej poniżej 15 lat: 1,03
• w grupie wiekowej 15-64 lata: 1,21
• w grupie wiekowej powyżej 65 lat: 0,81

Śmiertelność noworodków:

• 18,26/1000 urodzeń (2000 r.)

Średnia długość życia: (2000 r.)

• dla całej populacji: 68,07 lat
• średnia długość życia mężczyzn: 64,52
• średnia długość życia kobiet: 71,69

Dzietność:

• Liczba dzieci/kobietę: 2,45 (2000 r.)

[edytuj] Historia

Zobacz osobny artykuł: Historia Grenlandii

[edytuj] Warunki naturalne

Wyspa ta leży w północnej części Oceanu Atlantyckiego, u wybrzeży Ameryki Północnej, od której oddziela ją Cieśnina Davisa, Smitha, Robesona, Lancaster oraz Morze Baffina. Najdalej położonym na północ punktem jest Przylądek Morris Jesup, a na południe Przylądek Farvel. Od wschodu Cieśnina Duńska oddziela ją od innej wyspy Islandii. Najwyższym szczytem tej wyspy jest Góra Gunnbjørna 3700 m npm, grubość lodu w czaszy lodowca dochodzi do 3500 m. Wybrzeże typu fiordowego z licznymi przybrzeżnymi wyspami. Większa część Grenlandii leży poza północnym kołem podbiegunowym.

[edytuj] Roślinność

Flora Grenlandii jest uboga. Na terenie kraju spotkać można ok. 500 gatunków roślin wyższych, oraz 3.000 gatunków mchów, porostów i glonów.

Roślinność na Grenlandii występuje tylko w miejscach, które choć przez krótki czas w ciągu roku są wolne od pokrywy lodowej. Zasadniczy typ roślinności porastającej te obszary stanowią różne typy tundry oraz łąki. Tundra na południu złożona jest z różnych gatunków traw, mchów, porostów i roślin zielnych, a na północy tylko z mchów i porostów. Na samym południu kraju występują także krzaki i karłowate gatunki drzew, m.in. brzozy (wysokości do 6 m.), olchy, wierzby (osiągające wysokość 4 m.), jarzębiny, jałowce, zaś wybrzeże położone na północnym skraju wyspy (powyżej 80° szerokości geograficznej) jest praktycznie pozbawione roślinności.

[edytuj] Fauna

Świat zwierzęcy Grenlandii jest dość ubogi ze względu na trudne warunki klimatyczne. Na lodowcu, zajmującym 5/6 powierzchni wyspy praktycznie nie ma zwierząt. Na wybrzeżach żyją m.in. renifery, piżmowoły, niedźwiedzie polarne, pieśce (lisy polarne), wilki polarne, zające polarne, gronostaje, lemingi a także ptaki - m.in. edredony, gęsi, mewy, pardwy i sowy śnieżne. Morze w pobliżu wyspy zamieszkane jest przez liczne ryby (np. rekiny, łososie, dorsze i mallotusy) a także duże ssaki morskie (około 30 różnych gatunków, m.in. wale grenlandzkie, białuchy, narwale, morsy o także kilka gatunków fok, np.: grenlandzka, wąsata, obrożna (nerpa) itd.). Ponadto grenlandzkie wody zamieszkują liczne gatunki drobnych zwierząt (tzw. kryl), stanowiących pożywienie kręgowców, a spośród nich największe znaczenie mają krewetki.

Na Grenlandii żyje ok. 700 gatunków owadów i pajęczaków: liczne komary, motyle, trzmiele i pająki.

[edytuj] Klimat

Na Grenlandii panuje klimat polarny, jedynie na wybrzeżach - subpolarny.

Południowy zachód kraju jest cieplejszy niżby wynikało to z szerokości geografcznej, a to za sprawą opływającego wyspę od tej strony odgałęzieniu ciepłego Prądu Północnoatlantyckiego.

Klimat Grenlandii charakteryzuje się m.in. częstymi zmianami pogody, ostymi zmianami temperatur i dość dużymi opadami (zwłaszcza w części południowej).

[edytuj] Temperatura

Najkorzystniejszy klimat panuje na wybrzeżach, zwłaszcza w południowo - zachodniej części wyspy. Średnia temperatura w tym rejonie w styczniu wynosi -7 °C, zaś lipcu - +10 °C. Pozostałe obszary kraju leżące nad brzegiem morza są znacznie chłodniejsze: temperatura spada w miarę posuwania się na północ; zimą na północnych skrajach wyspy osiąga wartość średnią - 36 °C, a latem zaledwie +3 °C

Najsurowszy klimat panuje w środkowej części Grenlandii. Temperatura na tym obszarze w zasadzie nigdy nie przekracza 0 °C. Średnia temperatura powietrza w lutym wynosi tam -47 °C, zaś w lipcu - -12 °C. Najniższa zanotowana na wyspie temperatura to −70 °C.

W ostatnich latach ocieplenie klimatu powoduje wzrost średniej temperatury na wyspie i wydłużenie okresu bezprzymrozkowego (w związku z tym na Grenlandii rozpoczęto próbnie uprawę jęczmienia, zarzuconą z powodów klimatycznych pod koniec średniowiecza). Najwyższa zanotowana na wyspie temeratura to +26 °C.

[edytuj] Opady

Roczna suma opadów na wyspie waha się od 800-1100 mm. na południu, do 150-250 mm. na północy. Opady mają głównie postać śniegu, w okresie letnim też deszczu, zaś w środkowej części Grenlandii, na obszarze lodowca, gdzie rocznie spada 300 - 400 mm. jest to wyłącznie śnieg. Opady występują głównie w ciepłej połowie roku.

[edytuj] Miasta

Nazwa grenlandzka	Nazwa duńska	Region	Liczba miesz- kańców
Aasiaat	Egedesminde	Grenlandia Zachodnia	3.100
Ittoqqortoormiit	Scoresbysund	Grenlandia Wschodnia	600
Ilulissat	Jakobshavn	Grenlandia Zachodnia	4.100
Ivittuut (Ivigtut)	-	Grenlandia Zachodnia	200
Kangaatsiaq	-	Grenlandia Zachodnia	600
Kangerluarsoru- seq	Færingehavn	Grenlandia Zachodnia	b.d.
Kangerlussuaq	Søndre Strømfjord	Grenlandia Zachodnia	500
Kulusuk	Kap Dan	Grenlandia Wschodnia	348
Maniitsoq	Sukkertoppen	Grenlandia Zachodnia	2.900
Nanortalik	-	Grenlandia Zachodnia	1.500
Narsaq	-	Grenlandia Zachodnia	1.700
Nuuk	Godthåb	Grenlandia Zachodnia	14.874
Paamiut	Frederikshåb	Grenlandia Zachodnia	1.900
Qaanaaq	Thule	Grenlandia Północna	650
Qaqortoq	Julianehåb	Grenlandia Zachodnia	3.100
Qasigiannguit	Christianshåb	Grenlandia Zachodnia	1.400
Qeqertarsuaq	Godhavn	Grenlandia Zachodnia	1.000
Sisimiut	Holsteinsborg	Grenlandia Zachodnia	5.200
Tasiilaq	Ammassalik/ Angmagssalik	Grenlandia Wschodnia	1.800
Upernavik	Upernavik	Grenlandia Zachodnia	1.100
Uummannaq	Dundas, Umanak	Grenlandia Północna	1.400

[edytuj] Polityka

Na mocy konstytucji duńskiej z 1953 Grenlandia jest integralną częścią Królestwa Danii posiadającą od 1979 szeroką autonomię. W gestii duńskich władz centralnych, które na Grenlandii reprezentuje wysoki przedstawiciel, są: sprawy konstytucji, obrony, polityki zagranicznej i monetarnej. Grenlandia wybiera 2 deputowanych do parlamentu duńskiego (Folketingu). Lokalnym organem władzy ustawodawczej jest Landsting (kadencja 4 lata, z wyborów powszechnych), władzy wykonawczej — rząd, odpowiedzialny przed Landstingiem. Główne partie polityczne: Siumut (naprzód), zał. 1977, socjaldemokratyczna, zwolenniczka jak najszerszej autonomii Grenlandii w ramach Danii, Atassut (poczucie wspólnoty), zał. 1978, konserwatywno-liberalna, popiera bliskie związki z Danią, Wspólnota Ludzka (Inuit Ataqatigiit), zał. 1978, eskimoska partia niepodległościowa.

[edytuj] Sport

Grenlandia zajęła 22. miejsce w Mistrzostwach Świata w piłce ręcznej w Niemczech.

[edytuj] Zobacz też

• Odkrycia i badania Arktyki
• kraje nordyckie

[edytuj] Linki zewnętrzne

• GRENLANDIA.PL/FORUM - Forum Dyskusyjne
• Grenlandia - przewodnik
• Przystanek Grenlandia - strona osobista Polaków mieszkających na Grenlandii
• Statistics Greenland - oficjalne statystyki Grenlandii
• Grenlandzka Rada Turystyki (po angielsku)
• Strona prawdziwego Św. Mikołaja (w kilku językach)
• Serwis turystyczny o Grenlandii (po angielsku)