Países Baixos - Nederland

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Este artigo trata sobre o país europeo comunmente chamado Holanda; sobre outros lugares homónimos vexa o artigo Holanda.

Koninkrijk der Nederlanden
Reino dos Países Baixos

Lema: Je Maintiendrai
(Francés, Manterei)

Lingua oficial

Neerlandés

Linguas minoritarias:

Frisio en Frisia

Limburxio en Limburgo

Baixo saxón en Groninga, Frisia, Drenthe, Overijssel, e Guéldria.

Son linguas recoñecidas de xeito oficial como minoritarias. As linguas son protexidas pola Unión Europea.

Capitais

Ámsterdam e A Haia - Den Haag¹

Maior cidade

Ámsterdam

Raiña

Beatriz

Primeiro Ministro

Jan Peter Balkenende

Área
- Total
- % auga

131º maior
41.526 km²
18.41%

Poboación
- Total (2003)
- Densidade

59º máis poboado
16.150.511
477 hab/km²

Independencia
- Declarada
- Recoñecida

Guerra dos Oitenta Anos
26 de xullo de 1581
Tratado de Münster, 1648

Moeda

Euro²,

Fuso horario

UTC+1

Hino nacional

Het Wilhelmus

TLD (Internet)

.NL

Código telefónico

(1) Sede do governo
(2) Antes de 1999: florín (guilder)

Os Países Baixos (Nederland en neerlandés) son a parte europea do Reino dos Países Baixos, monarquía constitucional membro da Unión Europea. Localizado no noroeste de Europa, limita ó norte e ó oeste co Mar do Norte, ó leste con Alemaña e ó sur con Bélxica. A pesar da súa incorrección, os Países Baixos son chamados con frecuencia Holanda, que é o nome común dass súas dúas principais provincias, Holanda Setentrional e Holanda Meridional.

O país é un dos máis densamente poboados do mundo, e tamén está entre os de altitude media máis baixa (un cuarto do seu territorio está baixo o nivel do mar, a quen foi gañado mediante a construción de diques). Os neerlandeses son coñecidos polos seus diques, os seus tulipáns, os seus muíños e a súa tolerancia social. As políticas liberais que rixen a súa actuación son frecuentemente mencionadas e usadas como exemplos nos demais países.

O Tribunal Internacional de Xustiza ten a súa sé en A Haia - Den Haag; Ámsterdam é a capital constitucional, sé do goberno, a residencia real e a maior parte das embaixadas.

[editar] Historia

Bandeira dos Países Baixos

No reinado de Carlos V, Sacro Imperador Romano e rei de España, a rexión era parte das Dezasete Provincias dos Países Baixos, abranxendo a maior parte do que hoxe é Bélxica. A proclamación da independencia (Unión de Utreque, 1579; abdicación da soberanía española, 1581), no reinado de Felipe II, seguiu a guerra de independencia. A sinatura, baixo Filipe IV, do Tratado de Münster pon fin á Guerra dos Oitenta Anos. O imperio español recoñeceu a República Holandesa dos Países Baixos Unidos, gobernados pola casa de Orange-Nassau e os Estados Xerais, que anteriormente foran unha provincia do imperio español. Holanda tornouse así a primeira nación europea en asumir unha forma de goberno republicana.

Aínda que o novo Estado exercese autonomía apenas sobre as provincias do norte, a República das Sete Provincias Unidas dos Países Baixos desenvolveuse e tornouse unha das máis importantes potencias navais e económicas do século XVII. Neste periodo, coñecido coma a súa Idade de Ouro, os Países Baixos estenderon as súas redes comerciais por todo o planeta, establecendo colonias en lugares tan distantes coma Xava e o Nordeste brasileiro.

Eclipsada pola ascensión británica durante o século XVIII, a rexión foi máis tarde incorporada ó imperio francés baixo Napoleón Bonaparte. Mais no Congreso de Viena (1815), constituiuse o Reino dos Países Baixos, incluíndo os actuais Bélxica e Luxemburgo. Aquela conseguiu a súa independencia en 1830; este, que seguía regras sucesorias distintas, seguíu o seu propio camiño logo da morte do rei Guillerme III. Xa no século XIX, os Países Baixos industrializáronse máis lentamente do que o fixeron os países veciños.

Neutral na Primeira Guerra Mundial, o país foi ocupado pola Alemaña nazi en maio de 1940, sendo libertado en 1945. Na posguerra, a economía reergueuse, e o país ingresou en organizacións como o Benelux, a Comunidade Económica Europea e a Organización do Tratado do Atlántico Norte.

Seguindo, en Maastricht, a sinatura do Tratado da Unión Europea, o país foi un dos seus membros fundadores, e adheriuse ó euro en 1999, coas moedas e billetes circulando a partir de 2002.

[editar] Política

Os Países Baixos son unha Monarquía constitucional dende 1815, antes república, de 1581 até 1806 (foi ocupada por Francia entre 1806 e 1815). A Guerra dos Oitenta Anos, entre 1568 e 1648, asegurou a independencia neerlandesa de España.

O xefe de estado é, dende 1980, a Raiña Beatriz de Orange-Nassau, quen nomea formalmente os membros do goberno. Na práctica, unha vez coñecidos os resultados das eleccións parlamentarias, fórmase un goberno de coalición (nun proceso que pode demorar varios meses), tras o que o goberno constituído é oficialmente nomeado pola raíña. O xefe do goberno é o primeiro ministro ou Ministro Presidente, que é tamén, xeralmente, o líder do maior partido da colición.

O parlamento consiste de dúas cámaras. As eleccións para os 150 membros da Cámara Baixa (Tweede Kamer, ou Segunda Cámara) ten lugar de catro en catro anos, ou a intervalos menores en caso de que Cámara Baixa aprobe unha moción de censura contra o goberno. O Senado, menos importante (Eerste Kamer, ou Primeira Cámara) escóllese de catro en catro anos despois das eleccións provinciais, polos membros dos parlamentos provinciais recén-eleitos. En conxunto, as dúas cámaras son coñecidas como os Staten Generaal, ou Estados Xerais.

Os analistas políticos consideran os Países Baixos un clásico exemplo de un estado constitucional.

[editar] Provincias e Dependencias

Mapa dos Países Baixos

Os Países Baixos están divididos en 12 rexións administrativas, chamadas provincies (provincias):

Groninga (Groningen) - nordeste, capital Groninga.
Frisia (Friesland) - norte, capital Leeuwarden.
Drenthe - nordeste, ó sur de Groninga. Capital Assen.
Overijssel - leste, ó sur de Drenthe. Capital Zwolle.
Flevolandia (Flevoland) - central, nos polder do Ijsselmeer. Capital Lelystad.
Gueldria (Gelderland) - centro-leste, ó sur de Overijssel. Capital Arnhem.
Utrech - central, capital Utrech.
Holanda Setentrional (Noord-Holland) - noroeste, capital Haarlem.
Holanda Meridional (Zuid-Holland) - centro-oeste, capital A Haia - Den Haag.
Celandia (Zeeland) - sudoeste, capital Midelburgo.
Brabante Setentrional (Noord-Brabant) - sur, capital 's-Hertogenbosch.
Limburgo (Limburg) - sudeste, proxectándose cara Bélxica. Capital Maastricht.

Todas as provincias están divididas en concellos (gemeenten), en total 489 (483, a partir de 2004); ver Municipios dos Países Baixos e Cidades dos Países Baixos.

Seis illas do Mar do Caribe pertencen ós Países Baixos, na forma das dependencias de Aruba e das Antillas Neerlandesas (Nederlandse Antillen), que agrupan as outras cinco.

[editar] Xeografía

Paisaxe típica holandesa

Un aspecto notábel do país é o feito de ser extremamente plano. Aproximadamente metade do territorio está a menos de 1 metro sobre o nivel do mar, e boa parte das terras están baixo do nivel do mar. O punto máis alto, Vaalserberg, na fronteira sudeste, localízase a unha altitude de 321 m. Moitas áreas baixas están protexidas por diques e barreiras. Partes dos Países Baixos, inclusive case toda a moderna província de Flevolandia, foron conquistadas ó mar - estas áreas son coñecidas como polder.

O país está dividido en dúas partes principais polos ríos Rhin (Rijn), Waal e Mosa (Maas). Hai moitos dialectos falados ó norte e ó sur deses grandes ríos.

Os ventos predominantes no país son do suroeste, o que causa un clima marítimo moderado, con veráns agradables e invernos suaves.

Ver tamém Parques nacionais (Países Baixos), Obras do Zuiderzee.

[editar] Economía

Os Países Baixos teñen unha economía próspera e aberta na que o goberno reduciu o seu papel dende os anos 1980. Os principais sectores industriais son o procesamento de alimentos, a química e petroquímica e a maquinaria eléctrica. Unha agricultura altamente mecanizada emprega apenas o 4% da forza de traballo fornecendo grandes excedentes para a industria de alimentos e para a exportación; o país é o terceiro maior exportador agrícola mundial en valor, detrás apenas dos Estados Unidos de América e da Francia. Os neerlandeses conseguiron solucionar a cuestión das finanzas públicas e da parada do crecemento do emprego moito antes do seus compañeiros europeos.

Membro fundador do Euro, os Países Baixos substituíron a súa antiga moeda, o florín, o 1 de xaneiro de 1999 cos outros países membros da zona do euro; as moedas e billetes de euro viron a luz o 1 de xaneiro de 2002.

[editar] Demografia

**Pirámide da poboación neerlandesa**
(en % da poboación total)
%	Homes	Anos	Mulleres	%
0.36		85+		1.05
0.60		80-84		1.18
1.14		75-79		1.74
1.55		70-74		1.95
1.93		65-69		2.13
2.30		60-64		2.33
2.77		55-59		2.69
3.73		50-54		3.60
3.65		45-49		3.54
3.93		40-44		3.81
4.27		35-39		4.08
4.25		30-34		4.05
3.63		25-29		3.54
3.04		20-24		2.93
2.96		15-19		2.83
3.11		10-14		2.97
3.20		05-09		3.06
3.11		00-04		2.98

Dados: Base de Dados Internacional (2000)

Con máis de 450 habitantes por quilómetro cuadrado, os Países Baixos é un dos países máis densamente poboados do mundo. Hai dúas linguas oficiais, ambas as dúas xermánicas, o neerlandés e o frisio; este só se usa na provincia septentrional da Fryslan. Ademais, varios dialectos do baixo-saxón son usados en boa parte do norte, sen recoñecemento oficial.

Nas fronteiras meridionais, os falares teñen variedades baixo-franconianas e alemáns, sendo posíbel que a súa mellor clasificación é, en troques de neerlandés, flamenco ocidental ou alemán.

A maioría da poboación (63% en 1999) non se considera parte de igrexa ningunha. A minoría restante divídese principalmente entre o catolicismo, (18%), máis forte ó sur dos grandes ríos, e o protestantismo, ó norte (15%). A maior parte destes protestantes pertence á Igrexa Reformada Neerlandesa.

Tal vez pola súa guerra de independencia estar intimamente relacionada cos conflictos relixiosos desencadeados pola Reforma, o país ten unha tradición de tolerancia e liberalidade. Mais recentemente, as políticas nacionais sobre drogas recreacionais, prostitución, o matrimonio homosexual e a eutanasia atraen atención internacional; Ámsterdam tende a ser vista como unha cidade onde "se pode facer todo".

Ver tamén Política sobre drogas dos Países Baixos, Casamento homosexual nos Países Baixos.

[editar] Cultura

Os Países Baixos teñen unha gran tradición pictórica. O século XVII, cando a república neerlandesa era próspera, foi a era de mestres como Rembrandt van Rijn, Johannes Vermeer, Jan Steen e moitos outros. Pintores famosos do XIX e XX inclúen a Vincent van Gogh e Piet Mondriaan. Maurits Escher é un coñecido artista gráfico. Un famoso mestre dos Países Baixos é Han van Meegeren.

Na filosofía, o país deu ó Renacemento Erasmo de Roterdam; máis tarde, a tolerancia relixiosa permitiu que os talentos de Baruch de Spinoza e René Descartes florecesen.

Na Idade de Ouro, a literatura neerlandesa tamén floreceu, con Joost van den Vondel e P. C. Hooft como os nomes máis famosos. No século XIX, Multatuli describeu o mal tratamento dos nativos nas colonias neerlandesas. Entre os autores importantes do último século inclúense Harry Mulisch, Jan Wolkers, Simon Vestdijk, Cees Nooteboom, Gerard van het Reve e Willem Frederik Hermans. O Diario de Ana Frank tamén foi escrito nos Paises Baixos.

Ver tamén: Lista de museos#Países Baixos, Deporte nos Países Baixos, Música dos Países Baixos, Lista de neerlandeses

[editar] Festivos

Data	Nome en galego	Nome local	Observacións
1 de xaneiro	Día de Ano Novo	Nieuwjaar
Marzo/Abril	Pascua	Pasen	Nos Países Baixos celébranse dous días de Pascua.
30 de abril	Día da Raiña	Koninginnedag	En orixe, o Koninginnedag era celebrado no aniversario da raíña, cambiando logo para ser conmemorado no aniversario do falecemento da Raiña-nai Xuliana.
4 de maio	Lembranza dos mortos	Dodenherdenking	Este día é adicado á memoria dos mortos durante a Segunda Guerra Mundial. O significado deste día ampliouse ás persoas mortas en misións das Nacións Unidas.
5 de maio	Día da Libertade	Bevrijdingsdag	Celebración da capitulación alemana na Segunda Guerra Mundial.
40 dias despois da Pascua	Día da Ascensión	Hemelvaartsdag
7 semanas despois da Pascua	Pentecostés	Pinksteren	Os neerlandeses celebran dous días de Pentecostés.
5 de decembro	Noite de San Nicolás	Sinterklaas	Precursor do Papa Noel, Sinterklaas da regalos ó críos.
25 de decembro, 26 de decembro	Navidade	Kerstmis	Os neerlandeses celebran dous días de Navidade: o primeiro (Eerste Kerstdag) e o segundo (Tweede Kerstdag).

Réplicas de lugares neerlandeses atópanse na Vila Holandesa, en Nagasaki, Xapón. Unha Vila Holandesa semellante está sendo construída en Shenyang, China. No Brasil, batizada en homenaxe a imigrantes neerlandeses no interior do estado de Sao Paulo, existe a cidade de Holambra.

[editar] Ver tamén

[editar] Ligazóns externas

Mapas provinciais con subdivisións por concello e ligazón ás páxinas de datos correspondentes (en neerlandés)

Unión Europea
Alemaña \| Austria \| Bélxica \| Chequia \| Chipre \| Dinamarca \| Eslovaquia \| Eslovenia \| España \| Estonia \| Finlandia \| Francia \| Grecia \| Hungría \| Irlanda \| Italia \| Letonia \| Lituania \| Luxemburgo \| Malta \| Países Baixos \| Polonia \| Portugal \| Reino Unido \| Suecia
Membros desde o 1 de xaneiro de 2007:
Bulgaria \| Romanía
Países candidatos:
Croacia \| Macedonia \| Turquía

Organización do Tratado do Atlántico Norte (OTAN)
Alemaña \| Bélxica \| Bulgaria \| Canadá \| Chequia \| Dinamarca \| Eslovaquia \| Eslovenia \| España \| Estados Unidos \| Estonia \| Francia \| Grecia \| Hungría \| Islandia \| Italia \| Letonia \| Lituania \| Luxemburgo \| Noruega \| Países Baixos \| Polonia \| Portugal \| Reino Unido \| Romanía \| Turquía