აზერბაიჯანი
ვიკიპედიიდან
|
|||||
| დევიზი: (არ აქვს) |
|||||
 |
|||||
| სახელმწიფო ენა | აზერბაიჯანული | ||||
| დედაქალაქი | ბაქო | ||||
| დედაქალაქის კოორდინატები | 40° 22′ N, 49° 53′ E | ||||
| პრეზიდენტი | ილჰამ ალიევი | ||||
| პრემიერ-მინისტრი | არტურ რასიზადე | ||||
| ფართობი - ხმელეთი - % წყალი |
სიდიდით 111-ე 86,600 კმ² % |
||||
| მოსახლეობა - რაოდენობა - სიმჭიდროვე |
სიდიდით 89-ე 8,240,000 90/კმ² |
||||
| დამოუკიდებლობა - თარიღი |
სსრკ-დან 30 აგვისტო 1991 |
||||
| ვალუტა | მანათი (AZM) | ||||
| დროის ზონა | დზკ +4 (ზდ +5) | ||||
| სახელმწიფო ჰიმნი | აზერბაიჯანის ეროვნული ჰიმნი | ||||
| ინტერნეტის დომენი | .az | ||||
| სატელეფონო კოდი | 994 | ||||
სექციების სია |
[რედაქტირება] სახელწოდება
- ოფიციალური: აზერბაიჯანის რესპუბლიკა.
- ეროვნული: Azərbaycan, Azərbaycan Respublikası.
- ეტიმოლოგია: ძვ. წ. მე-9 ს-ში ამ ტერიტორიაზე არსებობდა რომაული პროვინცია Media Atropatena ან მოკლედ Atropatena. ასე ერქვა მას მმართველის სახელის მიხედვით. დღევანდელი სახელი Azərbaycan მიღებულია რომაული “ატროპატენას” და არაბული “ადერბედაგანის” ტრანსფორმაციით. სხვა ვერსიით, ქვეყნის სახელი ნიშნავს „ცეცხლის ქვეყანას“.
- ქვეყნის საერთაშორისო კოდი: AZ.
[რედაქტირება] გეოგრაფია
ქვეყანა მდებარეობს ევროპის სამხრეთ-აღმოსავლეთში, კასპიის ზღვის სანაპიროზე. მისი მოსაზღვრე ქვეყნებია დასავლეთით - საქართველო, სომხეთი, თურქეთი, სამხრეთით - ირანი, ჩრდილოეთით - რუსეთი. აღმოსავლეთით მას კასპიის ზღვა აკრავს. ფართობი შეადგენს 86.600 კმ²-ს. აზერბაიჯანის უმაღლესი მწვერვალია მთა ბაზარდუზუ - 4485 მ, უდიდესი მდინარეები - კური (მტკვარი) და არაქსი.
[რედაქტირება] სახელმწიფო
- სახელმწიფო სისტემა: განვითარებადი დემოკრატიული რესპუბლიკა.
- სახელმწიფოს მეთაური: პრეზიდენტი ილჰამ ალიევი (Ilham ALIEV, 2003).
- საკანონმდებლო ორგანო: ერთპალატიანი მილი მეჯლისი (125 წევრი).
- პოლიტიკური პარტიები: ახალი აზერბაიჯანი, სახალხო ფრონტი, ეროვნული დამოუკიდებლობის პარტია, მუსავატი.
- ეროვნული დღესასწაული: 28 მაისი - რესპუბლიკის დღე.
[რედაქტირება] ტერიტორიული მოწყობა
აზერბაიჯანის ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულებია: 59 რაიონი, 1 საქალაქო ტერიტორია და 1 ავტონომიური რესპუბლიკა (muxtar respublika). რაიონები გაერთიანებული არიან 12 ოლქში.
| ოლქი | მოსახლ. (ათასი) |
ფართობი (ათასი კმ²) |
| არაქსისპირეთი | 329 | 4,3 |
| აფშერონი | 2,226 | 5,4 |
| განჯა | 540 | 5,4 |
| კელბაჯარი | 264 | 7,4 |
| ლენქორანი | 759 | 6,1 |
| მთიანი ყარაბაღი | 146 | 2,7 |
| მუღან-სალიანი | 634 | 9,0 |
| ნახჭევანი | 370 | 5,5 |
| ყაზახი | 580 | 7,1 |
| ყარაბაღი | 710 | 6,5 |
| შეკი | 542 | 9,0 |
| შირვანი | 674 | 11,2 |
| ხაჩმასი | 464 | 7,0 |
[რედაქტირება] დემოგრაფია
- მოსახლეობა: 8,239 მლნ (2003), მათ შორის 90% აზერბაიჯანელი, 3,2% დაღესტნელი, 2,5% რუსი, 2% სომეხი.
- სახელმწიფო ენა: - აზერბაიჯანული, სხვა ენები - რუსული, სომხური.
- რელიგია: ისლამი (სუნიტური მიმართულების).
- დედაქალაქი: ბაქო (1,235 ათ).
- დიდი ქალაქები: განჯა (303 ათასი), სუმგაითი (280), მინგეჩევირი (100), ალი ბაირამლი (72), ნახჭევანი (69).
[რედაქტირება] ეკონომიკა
ქვეყანას აქვს ნავთობის, რკინის მადნის მნიშვნელოვანი რესურსები, აგრეთვე ბუნებრივი აირი, ფერადი ლითონები, ალუმინი; ეროვნულ შემოსავალში დიდი ადგილი უკავია სოფლის მეურნეობას. სახელმწიფო ვალუტა აზერბაიჯანული მანათია (AZM).
[რედაქტირება] უახლესი ისტორია
მთიანი ყარაბაღის გამო მეზობელ სომხეთთან კონფლიქტმა გამოიწვია არეულობა ქვეყანაში 1988-89 წლებში. 1990 წელს საბჭოთა ჯარები შევიდნენ ბაქოში წესრიგის დასამყარებლად და გამოაცხადეს საგანგებო მდგომარეობა. 1991 წელს აზერბაიჯანის ლიდერებმა მხარი დაუჭირეს მოსკოვურ პუტჩს. აზერბაიჯანმა გამოაცხადდა თავისი დამოუკიდებლობა და 1991 წელს შევიდა დსთ-ში. 1992 წელს გახდა გაეროს წევრი. განახლდა ომი მთიან ყარაბაღში. ნაციონალისტმა პრეზიდენტმა ა.ელჩიბეიმ ადგილი დაუთმო ყოფილ კომუნისტურ ლიდერს ჰ.ალიევს. 1994 წელს ეუთოს წევრი ქვეყნების მონაწილეობით მიღწეული იქნა დროებითი ზავი, თუმცა კონფლიქტი დღემდე მოუგვარებელია - ტერიტორიის მეშვიდედი ოკუპირებულია და ქვეყნას 800 ათასი ლტოლვილი ჰყავს. ბოლო წლებში იყო რამდენიმე უშედეგო მცდელობა სამხედრო გადატრიალებისა. 2001 წელს აზერბაიჯანი ევროპის საბჭოს წევრი გახდა.
[რედაქტირება] კულტურა
- არქიტექტურა: ბაქო - შირვანშაჰების სასახლე (XV ს.), "ყიზყალასი" (XII ს.), ციხე-სიმაგრე იშერი-შეჰერი (XI ს.), ძველი ქალაქი (IX ს.); ნახჭევანი - იუსუფ ქუსეირ-ოღლუს მავზოლეუმი (XII ს.), მომინე-ხათუნი (XIII ს); ძველი ქალაქის კაბალის ნანგრევები (VI ს.), გობუსტანის რეგიონის კლდის გამოსახულებები (ძვ. წ. VII ს).
- ლიტერატურა: საგმირო-საფალავნო ძეგლები - "დედე გორგუდის წიგნი" (მე-12 ს.) და "ქოროღლუ" (მე-16 ს.); აშუღური პოეზია; სახოტბო პოეზია სპარსულ ენაზე.
- მუსიკა: მუსიკალური საკრავები: თარი, საზანი, ქამანჩა, ზურნა, ნაღარა.
[რედაქტირება] რესურსები ინტერნეტში
| რედ. სუამის ქვეყნები | |
| საქართველო | უკრაინა | აზერბაიჯანი | მოლდოვა | |
| დსთ–ს ქვეყნები | |
| აზერბაიჯანი | ბელარუსი | თურქმენეთი | მოლდოვა | საქართველო | რუსეთი | სომხეთი | ტაჯიკეთი | უზბეკეთი | უკრაინა | ყაზახეთი | ყირგიზეთი | |
| ევროპის ქვეყნები | |
| ავსტრია | აზერბაიჯანი | ალბანეთი | ანდორა | ბელგია | ბელარუსი | ბოსნია და ჰერცეგოვინა | ბულგარეთი | გერმანია | დანია | დიდი ბრიტანეთი | ესპანეთი | ესტონეთი | ვატიკანი | თურქეთი¹ | ირლანდია | ისლანდია | იტალია | ლატვია | ლიტვა | ლიხტენშტაინი | ლუქსემბურგი | მაკედონია | მალტა | მოლდოვა | მონაკო | ნიდერლანდები | ნორვეგია | პოლონეთი | პორტუგალია | რუმინეთი | რუსეთი¹ | საბერძნეთი | სან-მარინო | საფრანგეთი | საქართველო | სერბია | მონტენეგრო | სლოვაკეთი | სლოვენია | სომხეთი | უკრაინა | უნგრეთი | ფინეთი | ყაზახეთი¹ | შვეიცარია | შვეცია | ჩეხეთი | ხორვატია | |
| დამოკიდებული ტერიტორიები: გერნსი | გიბრალტარი | კუნძული მენი | ფარერის კუნძულები | ჯერსი | |
| ¹ ნაწილი აზიაშია | |
